رحیم ناصری - دانشگاه ایلام
عباس سلیمانیفرد - دانشگاه پیام نور
امیر میرزایی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام
فرشته دارابی - دانشگاه ایلام
امین فتحی - واحد آیت الله آملی

به منظور بررسی اثر ریزوباکتر­ها محرک رشد بر فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان، خصوصیات فیزیولوژیکی و رشد ریشه چهار رقم نخود در شرایط دیم استان ایلام، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی94-1393 در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی سرابله اجرا گردید. تیمار­های آزمایش شامل سه رقم نخود (هاشم، آزاد و آرمان) و توده محلی و ریزو­باکتر­ها محرک رشد و کود شیمیایی نیتروژن (عدم مصرف کود نیتروژن، 10‌کیلوگرم کود نیتروژن، 20‌کیلوگرم کود نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس (Azospirillum brasilense)+ عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس+10‌کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن، آزسپریلیوم برازیلنس+20‌کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن، ازتوباکتر کروکوم (Azotobacter chroococcum)+ عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژن، ازتوباکتر کروکوم+10‌کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن و ازتوباکتر کروکوم+20‌کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن) درنظرگرفته شدند. اثر برهمکنش رقم و ریزو­باکتری­ها محرک رشد بر خصوصیات فیزیولوژیکی و فعالیت آنزیم‌های آنتی­اکسیدان و صفات ریشه معنی‌دار بود. استفاده از ریزو­باکتری­ها محرک رشد میزان رنگیزه­های فتوسنتزی و محتوای آب نسبی را افزایش و موجب کاهش مالون‌دی‌آلدئید گردید. استفاده از این ریزو­باکتر­ها در تمامی ارقام مورد استفاده موجب افزایش فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان و همچنین موجب افزایش سیستم ریشه گردید. در این پ‍ژوهش ارقام هاشم و آزاد به آزسپریلیوم و رقم آرمان و توده محلی به ازتوباکتر واکنش بهتری نشان دادند. رقم آزاد به‌علاوه آزسپریلیوم + 10‌کیلوگرم کود نیتروژن دارای بیشترین میزان کلروفیلa و b، محتوای آب نسبی، فعالیت آنزیمی سوپراکسید دیسموتاز، پرکسیداز، حجم ریشه، وزن‌خشک ریشه و طول ریشه بود و توده محلی به‌علاوه تیمار شاهد (عدم مصرف کود نیتروژن) کمترین فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدان، خصوصیات فیزیولوژیکی و رشد ریشه را در شرایط دیم دارا بود.

آنتی اکسیدانت, باکتری های افزاینده رشد, شرایط دیم, ‌ ریشه