رضا ضیاالدینی دشتخاکی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

شیوه های تربیتی یکی از چندین عامل بسیار مهم و تاثیر گذار در تحول نظام آموزشی در عصر قاجار محسوب می شوند. تنبیهاتی که بدون توجه به هر نوع اصول و شأن انسانی برای کودکان و نوجوانان از سوی ملاها در نظر گرفته می شد به ویژه اجرای روش های ابتکاری که روز به روز از کمیت جامعه دانش آموزی می کاست و دیگر رمقی برای حضور در مکتب خانه برای محصلان باقی نمی گذاشت. بالا رفتن سطح فرهنگ عمومی جامعه و آشنایی با مدارس سایر کشور ها موجب شد تا به مرور اعتراضاتی نسبت به این شیوه های تربیتی به وجود آید و مکتب خانه ها و تحصیل کردگان حوزوی و افراد کم سوادشان جای خود را به مدارس و کسانی بدهند که به امور تربیتی اشراف بیشتری داشتند. البته تشویقاتی نیز از سوی ملا ها صورت می گرفت اما در سایه تنبیهات فراوان نمودی پیدا نمی کرد می توان گفت در تشویقات خبری از آن همه ابتکاراتی که در تبیهات وجود داشت نبود. در این مقاله ضمن بیان برخی از نمونه های تنبیه در مکتب خانه ها تاثیر اینگونه رفتار بر محصلان نیز مورد تحلیل قرار می گیرد.

قاجار، مکتب خانه، تشویق، تنبیه