زهرا سلیمی - کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران
درخشنده بغدادی - کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران

ابعاد مختلف طراحی و مفاهیم تزیینات هندسی آجرکاري موضوع اصلی پژوهش حاضر است. هنر به طورکلی در جوامعمختلف، ظهور یکی از معانی خلقت و اسطوره هاي مربوط به آن است که به صورت نماد و نقوش در آثار بشري نمایانگشته که صرفا جنبهي تزیینی نداشته و مفاهیم و معانی عالی تري را ارائه می کنند در این میان هنر آجرکاري به عنوانپدیده اي برجسته در تاریخ معماري این سرزمین داراي اصالت و پیشینه اي غنی است و با گونه هاي تصویري و تزیینیمختلف حضور و هویتی دیرینه داشته است که توانسته تعدد ترکیبات طرح و تنوع نقش و فرم را ایجاد نماید . براياجراي آجرکاري، نقوش و محتواي گوناگونی استفاده میشده ازجمله نقوش گیاهی، کتیبه و نقوش هندسی که جلوهاي ازتجسم جمال الهی و مفاهیم عالم معنا و کائنات می باشند.هدف از این تحقیق بررسی روند تاریخی تحول نقوش هندسی ازنظر محتوا و اجراست که سه دورهي تاریخی صدر اسلام– سلجوقی و ایلخانی انتخاب شدند که از هرکدام از این دوره ها یک بناي شاخص موردبررسی قرار گرفت.پژوهش حاضر از طریق مطالعات کتابخانه اي و میدانی و با روش توصیفی – تحلیلی و مقایسه اي انجام شده است.به نظر می رسد با گذر زمان این تغییرات در نقوش هندسی آجرکاري رخ داده به طوري که از نقوش هندسی ساده کهبرگرفته از دورهي ساسانی بوده به سطح نقوش پیچیده تر گسترش پیدا کرد اما در بازهي زمانی فوق به دلیل روي کارآمدن و پررنگتر شدن نقش کاشی کاري از رونق کاربرد هنر آجرکاري کاسته شد.

هنر آجرکاري ، نقوش هندسی ، مقبرهي امیر اسماعیل سامانی ، برج هاي خرقان ، گنبد سرخ مراغه