محمدرضا عزیزی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
مینو خانی - دکترای هنرها از دانشگاه اینالکو (پاریس/ فرانسه) و عضو هیئت علمی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی

حکمت اشراق سهروردی با دربرداشتن مفاهیم ایرانی- اسلامی، می تواند مبنایی برای بررسی مباحث حکمی در هنرهای سنتی باشد. شان وجود شناختی و حیث معرفتی زیبایی به مثابه یک مفهوم و امر زیبا به عنوان وجه تحقیقی آن، زمینه های تأملات زیباشناختی در این باب را فراهم آورده است. به رغم گسست های تاریخی و نفوذ فرهنگ های بیگانه، تحولات نگارگری ایران از پیوستگی و تداوم نسبی برخوردار بوده است و وجوه اشتراکات فرمی و مضمونی فراوانی در آثار دوره های مختلف مشاهده می شود. هدف از انجام این تحقیق، پاسخ به این پرسش بود که مفاهیم زیبایی شناسی حکمت اشراق سهروردی چیستند و چگونه در نگارگری، ایرانی نمود پیدا می کنند؟ روش انجام این تحقیق از منظر هدف، کاربردی- نظری و از منظر شیوه انجام، توصیفی- تحلیلی بود. اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای به دست آمد. نتایج نشان می دهد فلسفة اشراق سهروردی که با نقد اندیشة مشائیان آغاز می شود، مفاهیم جدید و ابداعاتی را در تبیین و صورت بندی سلسله مراتبی حیث وجودی و شناختی جهان به کار می بندد. ابتنای این فلسفه بر نورانیت و ظهور وجود، مشروط نمودن حیات و هستی و ادراک آن، بر ظهور و نور، کارکرد خیال به مثابه امر واسط و خلق صور معلقة مبتنی بر محاکات نقوش تابتة عالم ملکوت، لذت و ابتهاج حاصل از ادراک صور در عالم مثال ومکاشفات عوامل ملکوت و اندراج آن در خاطر سالک، محتوایی زیباشناختی و فرمی هنری به اندیشة اشراقی بخشیده است. مفاهیم حکمت اشراق به عنوان محتوا در نگارگری ایرانی نمود یافته و این هنر در جایگاه صورت، مظهر مفاهیم حکمت اشراق است. این ارتباط دوسویه بیان گر این است که مفاهیم دقیق و مشخص در پس صور هنری وجود دارد که این مفاهیم، دلیل بر چرایی شکل گیری ساختار و مصادیق در حوزة نگارگری هستند و به عبارتی زبان گویای این مفاهیم می گردند.

زیبایی شناسی، حکمت اشراق، سهروردي، هنر اسلامی، نگارگري