صدیقه طاهری سروتمین - دانش آموخته کارشناسی ارشد باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد، واحد جیرفت
جواد طایی سمیرمی - استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی، آموزشکده فنی و کشاورزی فسا، دانشگاه فنی و حرفه ای، استان فارس

زیره سبز (Cuminum cyminum) یکی از گیاهان دارویی مهم صادراتی است که با توجه به شرایط خاص اکولوژی مورد نیاز برای کشت آن، در منـاطق محدودی از جهان تولید میشود. این گیاه به دلیل داشتن خواص دارویی، اسانس روغنی با خاصیت آنتی اکسیدانی و خواص ضد باکتریایی کاربرد گسـترده-ای در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی دارد. با توجه به شرایط خشک و نیمه خشک حاکم بر کشور، بررسی واکـنش ایـن گیـاه بـه تغذیـه در شـرایط تـنش خشکی از اهمیت ویژهای وجود دارد. لذا به منظور بررسی اثر کود فسفره بر گیاه زیره سبز در شرایط تنش خشکی و بدون تنش خشکی، آزمایشی به صـورت اسپلیت پلات در قالب بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد جیرفت انجام گرفت. فـاکتور اصـلی شـامل سـه سـطح تـنش خشـکی نسـبتا شدید(65 درصد نیاز آبی)، تنش خشکی متوسط(85درصد نیاز آبی) و بدون تنش 100)درصد نیـاز آبـی)، فاکتورهـای فرعـی شـامل سـه سـطح کـودی فسـفر (سوپرفسفات تریپل) 50، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار بودند. مقدار آب آبیاری در تیمارهای تنش بر اساس پارامترهای هواشناسی ایستگاه میانده جیرفت و بـا استفاده از نرم افزار Cropwat محاسبه گردید. میزان کود فسفر مورد نیاز گیاه بر اساس نوع تیمار به همراه کود سولفات پناسیم و اوره قبل از کشـت اسـتفاده شد و مقداری از کود نیتروژن بصورت سرک بعد از کاشت مصرف گردید. کشت در تاریخ 20 آذرماه و برداشت در 20 خرداد انجام شد، کنترل علـفهـای هرز به صورت دستی انجام گرفت و آبیاری به صورت سطحی در کرت هایی با ابعاد 2 در 3 متـر انجـام گرفـت. شـاخصهـای بررسـی شـده عبـارت بودنـد از عملکرد بیولوژیک، دانه، ارتفاع، وزن هزار دانه، تعداد چتر در بوته، دانه در چتر، عملکرد تک بوته، شاخص برداشت، وزن خشک ریشه و قطـر ریشـه. نتـایج تحلیل واریانش نشان داد اثرات ساده کود و تنش خشکی و اثرات متقابل آنها برههمه شاخصهای فوق در سطح آماری 1درصد معنیدار است. نتایج حاصـل از مقایسه میانگین اثرات متقابل نشان داد مصرف کود فسفره در شرایط مختلف تنش خشکی نسیتا شدید، ملایم و بدون تنش باعث افزایش معنـیدار عملکـرد و اجزای عملکرد گردیده است، اما میزان تاثیر کود فسفره با کاهش شدت تنش افزایش یافته اسـت، بـه طـوری کـه نتـایج تحلیـل رگرسـیون خطـی در مـورد شاخص عملکرد دانه نشان داد: کاهش شدت تنش در شرایط بدون مصرف کود فسفرضریب عملکـرد را بـه میـزان (R2=0.94, p<0.01) 9,744 افـزایش داد، کاهش شدت تنش در شرایط مصرف75 کیلوگرم کود فسفر، ضـریب افـزایش عملکـرد را (R2=0.98, p<0.01) 10,67 بهبـود داد و کـاهش شـدت تنش در شرایط مصرف 150 کیلوگرم کود فسفر، ضریب افزایش عملکرد را (R2=0.97 , p<0 .01) 13,93 افزایش داده است. بـه عبـارت دیگـر مصـرف 75 و 150 کیلوگرم کود فسفر نسبت به عدم مصرف آن باعث افزایش شیب ضریب عملکرد دانه به ترتیب به میـزان 9,5 و 43 درصـد گردیـده اسـت. بـه طـور کلی نتایج این تحقیق نشان داد مصرف کود فسفر بر اساس نیاز گیاهی می تواند در شرایط مختلف تنش متوسط تا شدید باعث افـزایش عملکـرد و اجـزای آن گردد منتهی میزان تاثیر کود در شرایط بدون تنش به طور معنیداری بیشتر از شرایط تنش خشکی بود.

تنش خشکی، زیره سبز (Cuminum cyminum)، ضریب عملکرد، کود فسفره