رحیم سرور - استاد گروه جغرافیای دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات
رضا بارگاهی - دانشجوی دکترای رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

شهرنشینی پدیده‌ای در حال پیشرفت است و تحلیل مکان مناسب و نحوۀ توزیع جغرافیایی فضای سبز شهری در توسعه آتی شهر نقش بسزایی دارد. فضای سبز به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع محسوب می­شود و برای این‌که بتواند نقش‌ها و عملکرد‌های خود را به‌خوبی ایفا کند اولین و مهم‌ترین گام، تعیین بستر مناسب برای آن است. در این تحقیق با توجه به آمایش فضایی منطقۀ مورد مطالعه، شهر گرگان به عنوان یکی از شهرهای متوسط-اندازه از توزیع بهینۀ پراکنش جغرافیایی فضای سبز شهری برخوردار نبوده است؛ لذا این پژوهش با ارائۀ الگوی مناسب به­دنبال توزیع بهینۀ فضای سبز در این شهر با توجه به مفاهیم تحلیل فضا، آمایش شهری، توسعۀ پایدار و عدالت اجتماعی می­باشد. جهت تعامل درونی سازمان فضایی محدودۀ مورد مطالعه، با تأکید بر یافتن مکان مناسب برای احداث فضای سبز از معیار­های نزدیکی به مراکز فرهنگی، تجاری، مسکونی، دسترسی به شبکه ارتباطی و فاصله از صنایع، تأسیسات و فضای سبز موجود استفاده شده است. در ادامه برای هرکدام از این معیارها، لایه­های اطلاعاتی در محیط GIS تهیه و به‌منظور الگوسازی، هر یک از لایه­ها بر اساس میزان اهمیت در مکان­یابی فضای سبز با روش تحلیل AHP، وزن­دهی شد. سپس در Spatial Analyst نقشه­های ادغام شدۀ وزن و فاصلۀ عوامل مؤثر موجود نسبت به فضای سبز مورد هدف، استخراج گردید. در انتها نتایج حاصل از تلفیق لایه‌ها، منجر به طبقه­بندی زمین­های منطقه برای انتخاب پهنه­های مناسب جهت ایجاد فضای سبز جدید شد. نتایج پژوهش مبیّن آن است که مناطق با ارزش بسیار مناسب و مناسب برای احداث فضای سبز انتخاب و با نقشه کاربری اراضی شهر گرگان مقایسه گردیده است؛ لذا بر این اساس، پیشنهاد می‌شود فضای سبز مورد نیاز در نقاط منتخب یعنی در غرب و شمال­شرق شهر گرگان برنامه­ریزی و احداث گردد.

آمایش, مکانیابی, فضای سبز شهری, گرگان, AHP