بتول بابایی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه گنبد کاووس
امین محمدی استادکلایه - عضو هیات علمی
سید مرتضی سیدیان - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد
عبدالسعید توماج - گروه آمار و ریاضی، دانشکده علوم پایه و فنی و مهندسی، دانشگاه گنبد، گنبد، ایران

منطقۀ مورد مطالعه در دو روستای دشت واقع در استان خراسان شمالی و روستای بش­اویلی در استان گلستان است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرات اقدامات مختلف مدیریت سیلاب در دو روستای سیل­زده دشت (با مجموعه­ای از اقدامات سازه­ای و غیر سازه­ای) و روستای بش­اویلی (جابه­جایی سکونتگاه و اسکان مجدد) بر میزان تاب­آوری جوامع محلی است. جامعۀ آماری این پژوهش ساکنان روستای دشت کالپوش واقع در استان خراسان شمالی به میزان 391 خانوار و ساکنان روستای بش­اویلی واقع در استان گلستان به میزان 129 خانوار می­باشد. پرسش­نامه­های پژوهش مشتمل بر متغیرهای مرتبط با موضوع تحقیق در چهار بُعد اجتماعی (9 مولفه)، بُعد اقتصادی (مؤلفۀ 9)، بُعد روانی (5 مؤلفه) و بُعد زیست محیطی (6 مؤلفه) است. برای پرسش­نامه­های مورد استفاده ازرسش­های بسته با پاسخ­های در طیف لیکرت پنج مقیاسی استفاده شده­است. در گام دیگر پس از تکمیل پرسش­نامه­ها و رفع نواقص احتمالی، اطلاعات مورد نیاز از پرسش­نامه­ها استخراج شده و جهت رسیدن به اهداف پژوهش، مورد بررسی و تحلیل آماری قرار گرفت. بدین منظور از روش آماری مقایسۀ میانگین­ها و طرح پانل گذشته­نگر مبتنی بر نگرش­سنجی از جامعۀ نمونه در دو دورۀ قبل و بعد از اجرای اقدامات مدیریت سیلاب استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آزمون تی­تک نمونه­ای الگوهای مورد مطالعه بیانگر وجود اختلاف معنی­دار در سطح اطمینان 95 درصد در الگوی سازه­ای و غیر­سازه­ای در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، روانی و زیست­محیطی می­باشد؛ همچنین نتایج بیانگر وجود اختلاف معنی­دار در الگوی اسکان مجدد در ابعاد اجتماعی، روانی و زیست­محیطی می­باشد، ولی یافته­ها بیانگر عدم معنی­داری الگوی اسکان مجدد در بُعد اقتصادی است. نتایج آزمون تی دو نمونه مستقل عدم وجود اختلاف معنی­دار در بُعدهای اجتماعی و زیست­محیطی و وجود اختلاف معنی­دار در بُعدهای اقتصادی و روانی را بین دو الگوی مورد مطالعه نشان می­دهد. با توجه به وضعیت نامطلوب تاب­آوری اقتصادی در روستای جابه­جا شده بش­اویلی پیشنهاد می­گردد ضمن توجه به سازگاری و تناسب فضای زیستی با الگوهای زیستی، نسبت به در نظر گرفتن منابع معیشتی جایگزین اقدام گردد.

تاب‌آوری, مدیریت سیلاب, دشت, بش‌اویلی, حوضۀ آبخیز گرگانرود