راضیه شهرآبادی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی زنجان. ایران. زنجان

مستی در عرفان، ترك قیود ظاهري و باطنی و توجّه به حق است. مستی عرفا ناشی از شراب عشق الهی است کهاز روز ازل نصیب انسان شده است. هشیاري نیز که نقطۀ مقابل مستی است، رجوع به احساس است بعد از غیبت.مستی و هشیاري در دیدگاه عطار یک مرحله یا مقام عرفانی نیست؛ بلکه از جمله حالت هایی است که در طولمسیر عرفان به تناسب تجربه هاي متفاوت عرفانی بر سالک عارض میشود و ارزش و اعتبار آن با توجه به مقام ومرحلۀ سالک سنجیده میشود. پژوهش حاضر کوشیده است تا جایگاه مستی و هشیاري را در غزلیات عطار بهتصویر بکشد. حاصل جستوجو این است که عطار، دیدگاه ها و رویکردهاي متفاوتی نسبت به دو صفت مستی وهشیاري دارد. او گاه مستی و هشیاري را در مقابل هم قرار میدهد و یکی را برتر بر دیگري می داند. زمانی این دورا همردیف و لازم و ملزوم یکدیگر میداند، طوريکه یکی مقدمۀ رسیدن به دیگري است. از این رو، در نظر او سالکانبا توجه به مقامشان، داراي صفاتی چون «گهی مست گهی هشیار»، «هشیار مست- مست هشیار»، «نه مست نه هشیار» و «ورای مستی و هشیاری» می باشند. داده های پژوهش به شیوۀ کتابخانه ای گرد آمده و با روش تحلیلی و توصیفی پردازش شده است.

مستی، هشیاری، عرفان، غزلیات عطار