تحلیل ساختار ضرب المثل های برساخته از سفالینۀ «سبو» در غزلیّات صائب تبریزی

ضرب­المثل،­ شکلی ادبی است که همانند معمّا  به ساختار کلامی خود، توجّه دقیق دارد. امّا در ضرب­المثل، قصد نه پنهان کردن معنا که فشرده کردن آن در قالب شکلی به یاد ماندنی است. ضرب­المثل­ها، امثال و حکم وکلمات قصار، همگی شکل­هایی­اند که حکمت این جهانی و تجربۀ گذشته را در قالب  سرفصل­هایی کوتاه، فشرده می­کنند که می­توان در زمان حال به آنها متوسّل شد. استفاده از ضرب­المثل یکی از ویژگی­های بارز شعر دورۀ سبک هندی است. شاعران این سبک با الهام از محیط زندگی روزانه به مضمون­سازی پرداخته­اند. نبوغ مخاطب­شناسی صائب تبریزی به عنوان سرآمدترین شاعر این سبک، وی را بر آن داشته است تا برای تـفهیم بهتـر و مؤثّرتر مطالب اخلاقـی، عرفانـی و اجتماعی از شکل ادبـی  ضرب­المثل، بیش­ترین استفاده را ببرد. ضرب­المثل درغزلیّات صائب از تنوّع وگستردگی بسیار بالایی برخوردار است. صائب از هر موضوع و وسیله­ای برای منظور خود استفاده کرده­است. سفالینه­ها از قابل دسترس­ترین ابزار و وسایل زندگی مردم عادی کوچه و بازار می­باشند که از ظرفیّت بالایی برای آفرینش شکل ادبی ضرب­المثل برخوردارند. بررسی  ضرب­المثل­های برساخته از تمام سفالینه­ها در دیوان کثیرالشعر صائب در یک مقاله ممکن نیست، از این رو در این پژوهش که به روش کتاب­خانه­ای و به شیوۀ توصیف تحلیل محتوا فراهم آمده­است، فقط به تحلیل ضرب­المثل­های برساخته از سفالینۀ سبو، پرداخته­ایم تا میزان و چگونگی بهره­گیری صائب از سفالینۀ سبو در شکل ادبی ضرب­المثل را نشان دهیم. 

Keywords:

سبک هندی , سبو , سفالینه , صائب تبریزی , ضرب‌المثل