آزاده حامدی - Department of Pharmacognosy, Faculty of Pharmacy, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, I.R. Iran.
اکرم جمشیدزاده - Pharmaceutical Sciences Research Center, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, I.R. Iran.
مهسا دانا - Student Research Committee, Faculty of Pharmacy, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, I.R. Iran.
اردلان پاسداران - Medicinal Plant Processing Research Centre, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, I.R. Iran.
رضا حیدری - Pharmaceutical Sciences Research Center, Shiraz University of Medical Sciences, Shiraz, I.R. Iran.

سابقه و هدف: در فرهنگ غذایی ایرانی، گل‌ها و اسانس بهارنارنج در قالب مربا و عرقیجات در مقادیر بالا مصرف می‌شود. در طب سنتی ایرانی در مورد اثرات عرق بهارنارنج روی کبد نگرانی‌هایی ذکر شده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر اسانس بهارنارنج بر شاخص‌های سلامت کبدی در مدل حیوانی می‌باشد. مواد و روش‌ها: اسانس بهارنارنج با کلونجر استخراج و توسط کروماتوگرافی گازی - جرمی آنالیز شد. سپس با دوزهای (g/kg ۲ و ۱، 0/5) به‌مدت سه روز به‌صورت تک‌دوز از طریق داخل‌صفاقی یا خوراکی برای شش گروه پنج‌تایی موش صحرایی تجویز شد. برای دو گروه کنترل (g/kg۱) روغن زیتون (حامل اسانس) تجویز شد. ۴۸ ساعت بعد از آخرین تجویز، نمونه‌گیری خون و بافت کبد جهت تعیین آلانین امینو ترانسفراز(ALT) ، اسپارات امینو ترانسفراز(AST) ، لاکتات دهیدروژناز (LDH) و گلوتاتین (GSH) انجام شد و مطالعات هیستوپاتولوژیک صورت گرفت. نتایج: تغییرات اصلی اسانس، لینالیل استات، ترپینن-۴-ال، لینالول و فنتیل الکل بود. تجویز صفاقی اسانس در دوزهای بالاتر از (g/kg ۱) موجب افزایش معنی‌دار AST، ALT و LDH شد. این اسانس در غلظت‌های بالاتر از (g/kg ۱) در تجویز خوراکی و داخل‌صفاقی باعث التهاب بافت کبدی شد. نتیجه‌گیری: بررسی آنزیم‌های AST، ALT و LDH و داده‌های هیستوپاتولوژی نشان داد که این اسانس در دوزهای بالا، دارای سمیت خفیف کبدی می‌باشد. این عوارض ناشی از استرس اکسیداتیو نبوده، احتمالاً از طریق سمیت مستقیم و غیراکسیداتیو ایجاد می‌شود.

Essential oil, Bitter orange blossom, Liver toxicity, Gas chromatography–mass spectrometry, اسانس, بهارنارنج, سمیت کبدی, کروماتوگرفی گازی - جرمی