نسرین شکیبی ممتاز - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

مقاله حاضر پیرامون بررسی چهره و موقعیت سیاوش به عنوان یکی از شخصیت‌های محوریِ حماسه ملی ایران، در اساطیر، اوستا، متون پهلوی و یافته‌های باستان شناسی است. اتیمولوژی سیاوش و بحث در خصوص جایگاهش در اسطوره‌های ایرانی و شناخت کهن الگوی بین‌النهرینی او ـ دُموزی ـ در پنج حوزه «آیین‌ها»، «نخستین انسان»، «مسأله شهادت»، «گیاه خون سیاوشان» و «سوگ سیاوش» نیز از جمله مواردی است که در این پژوهش مورد نظر بوده است. توجه به موقعیت سیاوش در آیین‌های ایرانی و تداوم کارکردهای اجتماعی او در قالب سنت‌هایی همچون «حاجی فیروز»، «جشن نوروز»، و «مراسم کشتن خروس» از مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی به شمار می‌آید که در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر مورد بررسی قرارگرفته است. حضور سیاوش در متن‌هایی همچون اوستا، بندهش و مینوی خرد همان حضوری است که او در اساطیر و شاهنامه فردوسی دارد، لذا مهمترین عملکردهای او در این متون نیز مورد نظر بوده‌است. ساختار مرکزی و اندیشه محوری در هر کدام از فصول یاد شده بر مبنای نظر «مهرداد بهار» مبنی بر «ایزد نباتی» بودن سیاوش است،‌ بدیهی است که مقوله‌های شهادت، گیاه خون سیاوشان و سوگواری همه متأثر از این نظر می‌باشد.

سیاوش, خدای شهید شونده نباتی, اساطیر, ‌ اوستا و متون پهلوی