حسین منصوریان سرخگریه - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
بهجت تربتی نژاد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز

مقوله رؤیا به عنوان جزئی از زندگی روحی و معنوی آدمی، ذهن او را همواره به خود مشغول داشته است. این موضوع در شاهنامه نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به اهمیتی که رؤیاها در پیشبرد داستان‌های شاهنامه و اهداف متعالی تربیتی و دینی و اخلاقی فردوسی دارد، این پژوهش با رویکرد تحلیلی به طبقه‌بندی رؤیاهای شاهنامه از نظرساختاری و محتوایی می‌پردازد و نقش آنها را در روند شکل گیری داستان‌ها مورد توجه قرار می‌دهد. ابتدا رؤیاها براساس نحوه القا به شخصیت‌ها، به دو گروه مستقیم و غیر‌مستقیم، تقسیم می‌شود و سپس از نظر ساختاری در سه حوزه منشأ، چهره و نتیجه‌ خواب مورد بررسی قرار می‌گیرد. از نظر منشاء رؤیا به ایرانی و انیرانی، در بخش چهره خواب، به صریح و کاملاً نمادین و نیمه نمادین و در بخش نتیجه خواب به اثرهای روانی و رفتاری تقسیم می‌شوند.

فردوسی, شاهنامه, خواب, تحلیل, ساختار