امید وحدانی فر - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
محمد رضا صرفی - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
محمد صادق بصیری - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

حکایت‌‌پردازی در آثار سعدی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ به همین سبب معرفی و تحلیل گونه‌های حکایت‌های گلستان و بوستان سعدی، هدف اصلی این پژوهش است. بررسی حکایت‌های این دو اثر برپایة دیدگاه تزوتان تودوروف از منظر نوع‌شناسی، هم‌چنین شناخت و معرفی قواعد و قوانین حاکم بر ساخت این حکایات، هدف دیگر این جستار است. این بررسی نشان می‌دهد به سبب وجود ویژگی‌هایی، بیشتر حکایت‌های این دو اثر با نظریۀ روایتی تودوروف مطابقت دارد؛ این ویژگی‌ها عبارت است از: حادثه‌محوربودن حکایات، اصل علّیّت بی‌واسطه، تأکید بر کنش شخصیت‌ها، نبود روان‌شناسی، وجود زمان و مکان فرضی، حضور شخصیت‌های نمونه‌وار، مطلق‌بودن برخی از شخصیت‌ها و... . درواقع با یافتن مشابهت‌های داستانی بین نظریۀ تودوروف و حکایت‌های گلستان و بوستان، این حکایات را در سه گونۀ اسطوره‌ای، معرفت‌شناختی و ایدئولوژیک می‌توان طبقه‌بندی کرد. باتوجه‌به بررسی حکایت‌ها، درمجموع و به‌ترتیبِ فراوانی، بیشترین حکایات گلستان در گونۀ اسطوره‌ای، با تعداد 39 حکایت (48 درصد) و کم‌ترین آن با تعداد 12 حکایت (حدود 15 درصد) در گونۀ ایدئولوژیک قرار می‌گیرند. بیشترین و کم‌ترین گونه‌های حکایات بوستان نیز به‌ترتیب، گونۀ معرفت‌شناختی با 25 حکایت (52/59 درصد) و گونۀ ایدئولوژیک با 3 حکایت (15/7 درصد) است. بنابراین، کمترین تعداد حکایت‌های هر دو اثر از گونۀ ایدئولوژیک است؛ البته بیشترین گونه‌های حکایات در این دو اثر متفاوت است و از یک نوع نیست. 

سعدی, گلستان, بوستان, حکایت, نوع‌شناسی, تودوروف