مهدی ملک ثابت - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران
داود واثقی خوندابی - دکتری تخصصی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، ایران

مفاخره از مضامین و بن‌مایه‌هایی است که بخش بزرگی از ادبیات فارسی را تشکیل می‌دهد و شاعران و نویسندگان فراخور شخصیت، احوال و مسائل اجتماعی زمان خود به این مسئله می‌پردازند؛ مفاخره افزون‌بر متون ادبی، در متون دینی ـ عرفانی نیز دیده می‌شود و پیشوایان دین و عرفان با نازش به اخلاقیات نیک و خصلت‌های پسندیدۀ خود، از شخصیت واقعیشان پرده برمی‌دارند. نویسندگان در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی، مفاخره در غزلیات سلطان‌ولد را بررسی می‌کنند و دلایل فخریه‌سرایی او را می‌کاوند. نتیجۀ این پژوهش ما را به این نکته رهنمون می‌کند که سلطان‌ولد افزون‌بر نازش به شعر و درونمایۀ گفتارش، مراتب معنوی خود را نیز برمی‌شمارد و به آنان افتخار می‌کند. او به مصاحبت با بزرگان طریقۀ مولویه مباهات می‌کند و ترقی روحانی خود را مرهون عنایت آنها می‌داند. رسیدن به مراتب عرفانی بالا موجب شده است سلطان‌ولد خود را از بزرگان طریقت، برتر بداند و در بسیاری از اوقات خود را مانند انبیای الهی بپندارد. نکتۀ دیگر اینکه بسیاری از مفاخرات صوفیانۀ سلطان‌ولد که گاهی مبالغه‌آمیز به نظر می‌رسد، در نظرگاه عرفانی او ریشه دارد؛ افزون‌بر این، شرایط اجتماعی ـ فرهنگی آسیای صغیر در آن زمان و همچنین بافت موقعیتی آفرینش اثر نیز در این مسئله مؤثر است.

سلطان‌ولد, غزلیات سلطان‌ولد, مفاخره, انواع مفاخره, علل مفاخره