کوشیار زبردست - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، پردیس البرز، دانشگاه تهران

تاب آوری اجتماعی که یکی ازابعاد مهم تاب آوری شهری در مقابل سوانح است، از 5 مولفه : سرمایه اجتماعی، ساختار اجتماعی، برابری و تنوع اجتماعی ، ارزشهای اجتماعی و باورها و فرهنگ اجتماعی تشکیل شده است. این مقاله بر روی دو مولفه ساختار اجتماعی و برابری و تنوع اجتماعی و با هدف تدوین مدل مفهومی برای ارزیابی دو مولفه ذکر شده، متمرکز شده است. ساختار اجتماعی؛ برابری و تنوع اجتماعی دو مولفه مهم تاب آوری اجتماعی اند که میزان و توزیع فضایی آنها در مناطق شهری بر میزان تاب آوری اجتماعی این مناطق در مقابله با سوانح تاثیر جدی دارد. از آنجایی که سوانح طبیعی را میتوان در دستیابی جوامع به تاب آوری، چالشی مهم و اساسی به حساب آورد، مکاتب مختلف، نظریه ها و دیدگاه های مختلفی را برای کاهش میزان آسیب پذیری و ارتقای میزان تاب آوری اجتماعی ارائه میدهند که از آنها میتوان در برنامه ریزی برای ارتقای تاب آوری اجتماعی استفاده کرد. از این رو مطالعه و تدوین مدل مفهومی که بتوان بر مبنای آن میزان و توزیع فضایی ساختار اجتماعی، برابری و تنوع اجتماعی را در منطقه 9 کلانشهر تهران را ارزیابی کرد، بسیار مهم است چرا که منطقه 9 کلانشهرتهران بدلیل استقرار تعدادی از زیرساختهای مهم شهری در آن جزو یکی از مناطق مهم شهر حساب میشود. یافته های این مطالعه نشان میدهد که مولفه ساختار اجتماعی از 3 بعد ویژگیهای جمعیتی، ساختار خانوارها و جابجایی مردم تشکیل شده است که هر کدام از این ابعاد نیز از تعدادی عوامل و هریک از این عوامل از تعدادی نشانگر تشکیل شده اند. همچنین، مولفه برابری و تنوع اجتماعی از ابعاد دسترسی به نیازها و خدمات اساسی، شمول جامعه و برابری، و مجموعه مهارتهای متنوع تشکیل شده است. هر یک از این ابعاد 3 گانه نیز از تعدادی عوامل و هریک از عوامل از تعدادی نشانگر تشکیل شده اند.

تاب آوری اجتماعی، منطقه 9 کلانشهر تهران، ساختار اجتماعی، برابری و تنوع اجتماعی.