سجاد حسن پور - دانشجوی دکتری برنامه ریزی حملونﻘل، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
امیرعباس رصافی - دانشیار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

امروزه مطالعات رفتار انسان به عنوان یکی از ملزومات فنی در طراحی زیرساخت‌های عمرانی در نظر گرفته می‌شود. بررسی و پیش‌بینی تصمیمات افراد با استفاده از ابزار شبیه‌سازی یقیناً می‎تواند گام ارزشمندی برای طراحان و مدیران در علوم مختلف از جمله برنامه‌ریزی حمل‌ونقل باشد. حال با توجه به گره خوردن این امر با علوم انسانی، ارائه مدلی برای پیش‌بینی عملکرد انسان همواره یکی از پیچیده‌ترین فرآیندهایی استکه محققان و دانشمندان با آن روبه رو می‌شوند. مدل‌های عامل-بنیان (ABM) به عنوان یک تکنیک شبیه‌سازی کامپیوتری یکی از قوی‌ترین ابزارهایی است که محققان را قادر به بررسی رفتار انسان در علوم مختلف مهندسی و اجتماعی کرده است. در این مطالعه با استفاده از یک مدل سلسله مراتبی عامل‌بنیان، الگوریتمی هوشمند برای شبیه‌سازی رفتار افراد، ارتباط میان محیط و فرد و تعاملات جمعی افراد ارائه می‌شود. بر اساس آن نحوه عملکرد جابجایی انسان در فرآیند تخلیه از یک محیط دینامیک، در شرایط مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مدل ارائه شده از الگوریتم «یادگیری تقویتی» که نوعی «یادگیری ماشینی» است برای شبیه‌سازی افراد با استفاده از هوش مصنوعی استفاده شده است که با این رویکرد شبیه‎سازی رفتار انسان به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود. همین امر این مدل را از دیگر مدل‌های موجود متمایز می‌کند. تمامی مدل به طور کامل در نرم‌افزار نت‌لوگو (NetLogo) کدنویسی شد. سکوی مسافران در ایستگاه متروی تهران به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد که سناریوهای مختلف طراحی خروجی‌های برای آن مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس نتایج کمی در حالت وجود دو خروجی، ظرفیت عملی محیط حدود 1.9 و در حالت چهار خروجی 3.4 نفر در ثانیه است. از خروجی‌های این مطالعه می‌توان به طور گسترده در طراحی‌های داخلی ساختمان (غیر سازه‌ای و معماری) و زیرساخت‌های عمرانی و حمل‌ونقلی استفاده کرد. همچنین بررسی زمان تخلیه افراد در شرایط اضطرار پس از حوادث (از جمله آتش‌سوزی، زلزله و حملات تروریستی) از مهمترین کاربردهای مدل ارائه شده است.

مدل عامل‌-بنیان, شبیه‌سازی رفتار عابر پیاده, هوش مصنوعی, شبیه‌سازی تخلیه