سامانههای بومی و سنتی استحصال آب باران در بلوچستان ایران

  سیستانوبلوچستان از مناطق خشک و کمآب جنوب شرق ایران است که از قدمت چندین هزارساله برخوردار میباشد. ساکنان این منطقه از دیرباز با روشهای ساده، سیلابها را مهار و استفاده کردهاند. ازاینرو صاحبتجربه و دانش بومی ارزشمندی هستند. آنها در همه مناطق اعم از کوهپایهها ، دامنهها، عرض درهها و دشتها با ایجاد سامانههای ساده خاکی و سنگی، سیلاب را مهار و با ایجاد زمین کشاورزی و کشت سیلابی، به نخلستان و کشتزار تبدیل کردهاند. این سامانه ها متنوع بوده که برخی متروک و عمده آنها موجود و همزمان با بارندگی فعال می شوند. این مقاله با هدف شناخت نظاممند سامانههای فعال به بیان دو نمونه از آنها بنام خوشاب[۱] و دربند[۲] پرداخته است. سامانه خوشاب در حاشیه رودخانهها، دشتهای دامنهای و میان تپهماهورها احداث و اجزا مهم آن شامل: دیواره سنگی  یا خاکی، نهرسیلابرسان... و زمین کشاورزی است که همگی با دست و دانش بومی مردم  ساخته و تا دو و نیم هکتار وسعت دارند. سامانه دربند خاص درههای کوهستانی  با هدف انباشت خاک و ایجاد نخلستان دیم بوده و شامل زمین نخلستان و بند سنگی است  که تا نیم هکتار وسعت دارند. این سامانهها علاوه بر تامین بخشی از معاش روستاییان و عشایر، نقش مهمی در کنترل سیلاب، نگهداشت رسوب، توسعه منابع آب و ماندگاری ساکنین ، خاصه عشایر مناطق کوهستانی بلوچستان، دارند. این نوشتار، بخشی از تحقیقی است  که با هدف شناسایی و ارزیابی روشهای مختلف سنتی بهرهبرداری از سیلاب در بلوچستان با استفاده از روشهای میدانی حاصل شده است. [۱]. Khoushab [۲]. Darband

Keywords:

سیستانوبلوچستان , خوشاب , روشهای سنتی , سیلاب , دربند