سید علی اصغر میرباقری فرد - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
سید محمد جلیل مصطفوی روضاتی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
سیده مریم روضاتیان - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

شاعران و نویسندگان متون ادب فارسی همواره برای انتقال روشن­تر مفاهیم موردنظر خود از شگردهای بلاغی متنوعی بهره جسته­اند. یکی از رایج­ترین شگردهای ادبی تشبیه است تا جایی که هیچ متن ادبی را نمیتوان یافت که از ظرفیت­های هنری تشبیه برای انتقال مفاهیم بهره نبرده باشد. مولوی در کتاب مثنویمعنوی که یکی از بلیغ­ترین متون تعلیمی- عرفانی فارسی است در کنار بهره­مندی از شگردهای مناسب ادبی، تشبیه را با ساختارهای متنوع بهکار گرفته است. در میان اقسام تشبیه در مثنویمعنوی گونه­ای تشبیه مشاهده می­شود که درونمایه طنز دارد و مولوی برای انتقال مضامینی ویژه از آن بهره برده است؛ این گونه تشبیه را تشبیه طنز نامیدهاند. سنت استفاده از شگردهای طنزپردازی در منظومه­های عرفانی مانند بسیاری دیگر از نوآوریها با سنایی آغاز می­شود. مولوی علاوه بر تاثیرپذیری احتمالی از سنایی، خلاقیتهای فراوانش را در طنزپردازی به ظهور رسانده است. یکی از گونه­های طنز در مثنوی، تشبیهات معناداری است که صبغه فکاهی و طنز دارد. تبیین کارکردهای وجوه شبه طنز متنوع بهکار رفته در تشبیهات طنز مثنوی از زمینه­های اساسی این تحقیق است. در این مقاله کوشش شده به شیوه توصیفی- تحلیلی موارد یافت شده در مثنویمعنوی براساس ساختار بلاغیشان بررسی شود

تشبیه طنز, مولوی, مثنوی