حبیبالله عباسی - استاد، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
رامک رامیار - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

شعر قدیم فارسی با مفاهیم و نشانههای دینی پیوندی عمیق و ناگسستنی دارد تا آنجا که میتوان دین را از آبشخورهای اصلی آن دانست، اما به نظر میرسد در شعر معاصر فارسی این ارتباط تا حدودی کمرنگ شده باشد. این مقاله به بررسی نشانههای دینی در شعر فروغ فرخزاد، یکی از شاعران نوپرداز معاصر، اختصاص دارد. پس از شرح مختصر نظریه نشانهشناسی پیرس، سرودههای فروغ فرخزاد -بر مبنای این نظریه- تحلیل شده است. این جنبه از شعر فروغ، تاکنون چندان بررسی نشده است. کاربرد نشانههای دینی در شعر او اصلا کم نیست. در سرودههای فروغ فرخزاد از عناصر مربوط به دو دین اسلام و مسیحیت استفاده شده، اما انتخاب نشانهها و چگونگی استفاده از آنها، بسته به اینکه مربوط به کدام دین و کدام دوره شاعری فروغ باشد به دو گونه متفاوت است. در آغاز شاعری فروغ، نشانههای دینی -که بیشتر اسلامیاند- بهواسطه متون کهن ادبی وارد شعر او میشوند در نتیجه اغلب انتزاعیاند، اما با پختهتر شدن شعرش، شیوه او در کاربرد عناصر دینی دگرگون میشود. در این دوران بسامد نشانههای مسیحی،که برگرفته از متن کتاب مقدس است در شعر او بیشتر میشود. همچنین در همین دوران، نشانههای اسلامی شعر فروغ به جای متون ادبی، برگرفته از محیطی است که در آن زندگی میکند. در نتیجه این نشانهها عینی و ملموس و مربوط به حوزه دین عامیانهاند.

فروغ فرخزاد, شعر فارسی, عناصر دینی, نشانهشناسی پیرس