محمدحسن طالبیان - Associate Professor, Faculty of Fine Arts, University of Tehran
افسانه سلطانی - Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, Fars Islamic Azad University, Sepidan Branch

این پژوهش به دنبال شناخت جزئیات ساخت سنتی در سقفهای تیرپوش چوبی تخت و دستهبندی گونهشناسانه این سقفها در خانههای تاریخی شیراز و تشخیص فضاهایی است که هریک از گونهها در آن کاربرد دارد. دستیابی به این شناخت علاوه بر توسعه دانش فنی، مبنای قابل اتکایی نیز برای کمک به مرمت اصولیتر بناهای تاریخی ایجاد میکند. همچنین شناخت چوب و جزئیات اجرایی آن بهعنوان یک مصالح طبیعی مناسب بهلحاظ همخوانی با بقیه اجزا و مصالح در بناهای تاریخی، و همچنین پایداری زیستمحیطی آن دارای اهمیت است. این پژوهش گونهشناسانه، پژوهشی کیفی از نوع مطالعه موردی است که برای اولین بار از طریق برداشت میدانی مستقیم و ترسیم جزئیات سقف بناهای نمونهموردی انجام یافته و اطلاعات حاصل از نمونهها از دو جنبه جزئیات ساخت و همچنین فضاهای کاربرد آنها مقایسه و تحلیل شده است. در نهایت یافتههای این پژوهش، پوشش تیر چوبی تخت در سقفهای شیراز را بهلحاظ جزئیات ساخت به دو گونه کلی عریان یا با پوشش زیرین تقسیم میکند. گونه اول یعنی سقفهای عریان شامل دو گونه است: سقفهای ساده که بیشتر در راهروها و گاه در اتاقها استفاده میشوند و سقفهایی که در آنها تیر باربر، نقش تزیینی را هم ایفا میکند. گونه سقف باربر دارای تزیینات، از فاخرترین انواع سقف است و در تالار آینه یا اتاق اصلی خانه کاربرد دارد. در سقفهای گونه دوم، پوشش زیرین میتواند از گچ، مشبک چوبی، یا تختهکوبی چوبی باشد. گونه با پوشش گچ غالبا ساده بوده و در راهروها استفاده میشود و بهندرت تزیینات دارد. گونه چوبی مشبک یا تختهکوبی نیز چنانچه تزیینات داشته باشند، در تالارها و اتاقهای سه یا پنجدری استفاده شدهاند و نوع ساده آنها در اتاقهای دیگر خانه و گاهی در راهروها کاربرد دارد.

wood beam ceilings, Shiraz, historical houses, details, سقف چوبی, شیراز, خانه تاریخی, جزئیات