بررسی انتقادی دیدگاه آیهالله معرفت پیرامون تفسیر عرفانی

اندیشمندان علوم قرآنی، دیدگاههای گوناگونی در باب تفسیر عرفانی مطرح کردهاند. از جمله این اندیشمندان محمدهادی معرفت میباشد. به نظر او، مستند تفاسیر اهل معرفت، ذوق و سلیقه شخصی بوده و تفاسیر آنان از مقوله تفسیر به رای است. همچنین منظور از واژه بطن که در روایات آمده، دلالت التزامی غیر بین کلام است و نیز تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی هستند. در مقاله پیش رو، پس از گردآوری دادهها به روش کتابخانهای، این دیدگاه وی پیرامون تاویل و تفسیر عرفانی به روش تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده که: اولا بخشی از تفاسیر عرفا بیان معانی باطنی قرآن است و آنان در تفسیر و تاویل آیات از روشهای متداول فهم متن بهره بردهاند. ثانیا تاویل قرآن از باب دلالت التزامی غیر بین نیست، بلکه غالبا به معنای باطن کلام وحی و گاهی جری و تطبیق است. ثالثا تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی نیست، بلکه اشارات و لطایفی است که پس از تلاوت باطنی قرآن بر قلوب اهل معرفت وارد شده و فهم نو و جدید محسوب میشود و در بیشتر موارد، هیچ پیشزمینه ذهنی پیرامون آن وجود نداشته تا از باب تداعی معانی به شمار آید.

Keywords:

تفسیر عرفانی , محمدهادی معرفت , تفسیر به رای , تاویل , دلالت التزامی غیر بین , تداعی معانی