یداله کریمی پور - استاد دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی؛
عابد گل کرمی - دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیای سیاسی، دانشکده
سیدمحمد حسینی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه شهید

افزایش عبور و مرور دریایی با کشتیهای تجاری، ناوهای جنگی و زیردریاییها و به دنبال آن گسترش آلودگی دریاها در سده اخیر، نه تنها منجر به تهدید و انهدام منابع حیاتی و زیستگاههای دریایی شده است بلکه زمینه تنش و منازعه بین واحدها و بازیگران سیاسی را فراهم آورده و میتواند تهدیدی برای جامعه جهانی باشد. اگرچه الزامات حقوقی در این عرصه برای مبارزه با آلودگی دریاها بهصورت دوجانبه، منطقهای و بینالمللی در قالب معاهدات و کنوانسیونها منعقد شده است. اما به نظر میرسد نارساییهایی در این عرصه از حقوق بینالملل دریاها وجود دارد که باعث تنش و منازعه بین کشورها و ژئوپلیتیک شدن دریاها شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با بهکار بردن خلا به واکاوی این موضوع پرداخته است. نتایج پژوهش گویای آن است که خلاهایی در مبارزه با آلودگی دریاها در الزامات حقوقی که تاکنون تدوین شده، وجود دارد که از مهمترین دلایل آن، حاکمیتمحور بودن حقوق دریاهاست. ازاینرو، این خلاها بهصورت همکاری، رقابت، تنش و منازعه، رفتار بازیگران سیاسی را تحت تاثیر قرار داده است تا آنجا که ژئوپلیتیسینها ضمن طرح ژئوپلیتیک زیستمحیطی، این خطر را احساس کرده و شکلگیری اجماع جهانی برای مبارزه با آلودگیهای دریایی جهت کمک به حقوقدانان در پرکردن این خلاها را ضروری دانستهاند تا از این طریق ضمن تدوین الزامات و قوانین با ضمانت اجرایی بالا، بتوان از پیامدهای ژئوپلیتیک آن جلوگیری و جامعه بشری به سمت صلح هدایت شود.

خلاهای حقوق بینالملل دریاها, آلودگی دریایی, ژئوپلیتیک, ژئوپلیتیک زیستمحیطی