فهیمه رنجبر - دانشگاه گنبد کاووس
حجت الاه جعفریان - دانشگاه گنبد کاووس
محمد قلی زاده - گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
محمد هرسیج - دانشگاه گنبد کاووس

زمینه و هدف: در سالهای اخیر احداث مزارع پرورش ماهی در حاشیه رودخانه محمدآباد کتول افزایش چشمگیری یافتهاست. هدف از این مطالعه بررسی اثرات پساب این مزارع بر برخی از فاکتورهای کیفی آب رودخانه میباشد. مواد و روشها: در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه محمدآباد کتول ۵ ایستگاه نمونه برداری از ۳ استخر پرورش ماهی قزلآلای رنگین کمان در سال ۱۳۹۶ به صورت فصلی با ۳ تکرار، ۱۲ پارامتر کیفی آب شامل اکسیژن محلول، کلیفرم مدفوعی، pH، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی، اکسیژن خواهی شیمیایی، درجه حرارت، فسفات آلی، نیترات، آمونیوم، کدورت، کل مواد جامد محلول و هدایت الکتریکی انتخاب شد. سپس با استفاده از آزمون معنی داری اثرات ثابت دادهها مورد آنالیز قرار گرفتند و در ادامه کیفیت آب بر اساس شاخص کیفی آبهای سطحی ایران (IRWQISC) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتهها: نتایج به دست آمده نشان میدهد که آب حوضه محمدآبادکتول دارای کیفیت متوسط تا نسبتا خوب میباشد که بهترین کیفیت آب در فصل پاییز با ارزش عددی ۵/۷۰ و بدترین کیفیت آب در فصل تابستان با ارزش عددی ۳/۴۳ میباشد. از دلایل قرارگیری کیفیت آب نسبتا بد در فصل تابستان میتوان علاوه بر فعالیت بالای پساب حاصل از استخر پرورش ماهی به عواملی چون کاهش دبی رودخانه، همچنین افزایش فعالیتهای تفریحی و تفرجی در محدوده رودخانه، پسابهای کشاورزی، تخلیه فاضلابهای روستایی، و تراکم بالای دام در منطقه اشاره کرد. نتیجهگیری: در همه فصلها در طول دوره نمونه برداری ایستگاه ۱ که قبل از مزارع پرورش ماهی قرار دارد نسبت به بقیه ایستگاهها کیفیت آب بالاتری دارد. با توجه به شاخص به دست آمده مشخص شد، به طور کلی میتوان نتیجهگیری کرد که کیفیت آب رودخانه با توجه به فعالیت آبزیپروری، مناسب است.

کیفیت آب, رودخانه محمدآباد کتول, آلودگی, مزارع پرورش ماهی قزلآلا, شاخص کیفی IRWQISC