سید حسن ایلالی - دانشکده علوم ارتباطات علامه
سیده نرگس حسینی امین - جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مینا نامی - دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

هر کاربر ایرانی طی شبانه‎روز زمان زیادی را در شبکههای مجازی می‏گذراند. برای کاربران این شبکهها، شبهجامعه یا جامعه مجازی جایگزین جامعه واقعی میشود و بازتولید فرهنگ روزمره جهان واقعی در فضای مجازی متبلور شده است. این فرهنگ مجازی، در برابر فرهنگ رسمی قراردارد که عرصه وسیعی از اطلاعات و کردهای معنایی را ایجاد میکند. این کنش‎گران انگیزهها، نیازها، تشخیصها، کمبودها، محدودیتها، تقاضاها و تحمیلهای سازمان اجتماعی خاص خود را دارند که در شبکه‏های مجازی، همراه آن‎هاست. این تحقیق در صدد شناسایی علل گرایش کاربران ایرانی به شبکههای مجازی است.      روش تحقیق از نوع کیفی و با استفاده از تحلیل مضمون انجام‎ شده است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‎ای و مصاحبه استفاده شد. جامعه آماری شامل اساتید، صاحبنظران و خبرگان علوم ارتباطات، فن‎آوری اطلاعات، علوم اجتماعی، روانشناسی اجتماعی، علوم سیاسی، مطالعات فرهنگی و مردمشناسی و همچنین، کاربران فعال (مدیران گروهها، کانالها یا صفحات پربازدید در تلگرام، اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و غیره) است. ۲۵ نفر برای نمونه انتخاب شدند و مصاحبه از ایشان صورت گرفت. برای انتخاب مصاحبهشوندگان، ابتدا از روش نمونهگیری هدفمند یا قضاوتی و سپس از روش نمونهگیری گلوله‎برفی استفاده شد. ساخت مدل نهایی شبکه مضامین با نرمافزار MAXQDA انجام گرفت. نتایج حاصل از یافته‏های تحقیق در خصوص علل گرایش کاربران به شبکههای مجازی در ۱۰ مضمون اصلی؛ جذابیت، تازگی و نوآوری، خودشیفتگی و نمایش خود، هویتهای مجازی چندگانه، رفع نیازهای متنوع، رفع خلاهای ارتباطی و اطلاعاتی، رفع محرومیت و محدودیت، ارتباط شبکه‎ای و تعاملی، ارتقا آگاهی اجتماعی، مشارکت شهروندی و توانمندی اقتصادی طبقهبندی شده است.

کاربران ایرانی, گرایش, شبکههای مجازی, تحلیل مضمون