علیرضا صالحی - دکتری جامعهشناسی سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
سید مصطفی ابطحی - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
ابوالقاسم طاهری - استاد، گروه علوم سیاسی، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

هدف پژوهش حاضر بررسی فراز و فرود فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر با توجه به نگرشهای متفاوت فقهی فقهای عصر مشروطه نسبت به مفاهیم نوآیین بود. این پژوهش با استفاده از روشهای مطالعات جامعهشناسی تاریخی تفسیری درپی پاسخ به این پرسش است که نگرشهای فقهی فقهای عصر مشروطه درباره مفهوم قانون چه تاثیری بر فرآیند توسعه سیاسی در ایران معاصر گذاشته است؟ نتایج نشان میدهد، منازعه مفهومی فقهای عصر مشروطه در مواجهه با مفهوم قانون مستند به دلائل شرعی و ناپایداری فضای گفتگوی مسالمتآمیز میان آنان، به اتخاذ مواضع متضاد نظری و عملی منجر شد. ارائه این نتایج متضاد در قالب فتاوای فقهی لازمالعمل به مردم، تقدسبخشی به عملکردها ذیل عناوین شرعی و طرد طرف مقابل، تاثیر به سزایی در شکلدهی به رفتارهای سیاسی ایرانیان داشت؛ به صورتی که به عنوان یکی از عوامل ایجاد چندپارگیهای اجتماعی، سیاسی و حقوقی و بروز رفتارهای خشونتآمیز در ایران معاصر محسوب میشود. ایجاد چنین شکافهای غیرمنعطف در ایران عصر مشروطه لاجرم فضای مناسبی برای حرکت به سمت دستیابی به شاخصهای لازم در فرآیند توسعه سیاسی را تحت تاثیر قرار میدهد.

حکومت قانون, فقهای عصر مشروطه, توسعه سیاسی, ایران, قانون اساسی, نظام قانونگذاری