تحولات موضوعاتنگاری در سدههای متاخر (سده ۱۰ق تا دوره معاصر)

حدیث به مثابه مهمترین منبع دریافت آموزههای دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیبهای بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع همچون جدیترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضعپژوهی بیشتر در فضای اهل سنت بهطور مداوم از سده ۵ق تا دوره معاصر ادامه داشته است و آثار بسیاری در این خصوص به نگارش درآمده است. کاربست رویکرد تاریخی در تحلیل آنچه به پدیده وضع در سدههای متاخر مرتبط است، میتواند درک جامعی از تحولات رخ داده را نسبت به سدههای نخستین و میانی نمایان سازد. این مقاله به مطالعه تحولات سبک الموضوعات در سدههای متاخر با تکیه بر آثار شاخص از سده ۱۰ هجری تا دوره معاصر پرداخته است. ازاینرو، در ابتدا زمینههای دوام موضوعاتنگاری از جمله زمینههای فرهنگی و سیاسی در این سدهها مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه نیز با یادکرد گفتمانهای محوری در این دوره اعم از «گفتمان نقد احادیث مشهور بیاصل» و «گفتمان نقد افراطگرایی در وضعشناسی»، سعی دارد با تکیه بر آثار عالمان دینی در بومهای مختلف، ماهیت حدیث موضوع را تبیین سازد. در سدههای متاخر بنا بر پدید آمدن زمینههای خاص سیاسی و فرهنگی، «مقاصد الحسنه» سخاوی به مثابه شاخصی از گفتمان سده قبل، جریانساز میگردد و آثار با محوریت بررسی احادیث مشهور بیاصل به نگارش در آمده است.

Keywords:

حدیث موضوع , سبک الموضوعات , سلفیه , تصوف , سدههای متاخر