درآمدی بر پارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث با تکیه بر فلسفه علوم انسانی

پارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ـ شامل همه کوششها برای اعتبارسنجی منابع و فهم متن ـ در فضای آکادمیک بینالمللی و همینطور ایران رونق و قوتی ندارد و البته این وضعیت در ایران به مراتب بدتر است. پژوهشگران و دانشجویان این حوزه مطالعاتی، عموما به طور ناخوداگاه و خودکارشده تحت سلطه یک پارادایم به پژوهش میپردازند. نداشتن این خودآگاهی سبب میگردد که با تحول علوم ــ امری که امروزه رشد برقآسایی دارد ــ و ایجاد پارادایمهای نوین، رویکردهای سنتی در قرآن و حدیث دچار چالش شوند و پرسشهای جدید بدون پاسخ باقی بمانند. بدون شکلگیری یک خودآگاهی پارادایمی و همینطور آگاهی از پاردایمهای نوین و رقیب، بیتردید عبور از این چالشها و پاسخ به پرسشهای جدید میسر نخواهد شد. «فلسفه و پارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث» پیشنهاد یک گرایش مطالعاتی جدید است که میتواند چارچوب مستقلی برای بررسیهای پارادایمی و فلسفی در این حوزه ایجاد کند که براساس آن، فهم و تحلیل پرسشها و دغدغههای سنتی و نوین در این زمینه آسانتر میشود. این مقاله نشان خواهد داد که به رغم مشکلات جدی که در حوزه پارادایمشناسی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث ــ به خصوص در ایران ــ وجود دارد، با استفاده از فلسفه علوم انسانی ـ اجتماعی میتوان ـ علاوه بر مباحث قبلی همچون همچون شکاکان/بدبینان و تاریخی نگری/پدیدارشناسی ـ دوگانهای پارادایمی جدیدی چون کلگرایی/فردگرایی، خودآئینی/ همنوعگرایی و اثباتگرایی/تفسیرگرایی را پیشنهاد داد.

Keywords:

پارادایمشناسی , فلسفه علوم انسانی , مطالعات تاریخی قرآن و حدیث , تفسیر , تبیین , اعتبارسنجی منابع