سیدضیاالدین مدنی - استادیار گروه حقوق و مطالعات راهبردی پژوهشگاه ملی اقیانوسشناسی و علوم جوی

نزدیک به ۶۰ سال از انعقاد و اجرایی­شدن معاهده جنوبگان می­گذرد. قاره جنوبگان از جنبه­های گوناگون دارای نظام حقوقی منحصربه­فردی است. از نحوه ورود و عضویت دولت­ها به معاهده جنوبگان و به­طور کلی، سامانه معاهداتی جنوبگان گرفته، تا نظام حقوقی حفاظت از محیطزیست و موارد دیگر، همگی واجد شاخص­های منحصربهفردی هستند. در این میان به نظر می­رسد یکی از مهم­ترین این موارد، بعد امنیت نظام حقوقی جنوبگان باشد. چگونگی شکل­گیری مقوله امنیت در این قاره و کیفیت نهادینه­سازی آن در درون نظام حقوقی بین­المللی جنوبگان، موضوعی است که توجه دقیق و موشکافانه علمی را میطلبد. از نقطه­نظر نگارنده این نوشتار، می­توان نظام حقوقی پیش­گفته را بهویژه از بعد امنیت آن، مینیاتوری از تحقق الگوی برتر حقوق بین­الملل و پیدایش شکلی آرمانی از نظام حقوقی بین­المللی قلمداد کرد که در آن دولت­ها در پایبندی و تضمین پایبندی به التزامات بین­المللی (ازجمله) از طریق پیش­بینی ضمانت­های اجرایی موثر مشارکت می­کنند. ازاین­رو، پرسش­هایی همچون اینکه معاهده جنوبگان به­طور کلی و سامانه معاهداتی جنوبگان به­طور خاص، چه مقرراتی در حوزه امنیت این قاره پیش­بینی و تدوین کرده­اند و کارآیی و اثربخشی آن در جنوبگان به چه میزان بوده است و احتمالا چه نقیصه­ها و ایراداتی در آن است که نیازمند جرح و تعدیل است، ازجمله مهم­ترین مباحثی است که در این نوشتار، طرح و بررسی و ارزیابی خواهند شد.

حقوق بینالملل, حقوق دریاها, معاهده جنوبگان, امنیت جنوبگان, سامانه معاهداتی جنوبگان, نظام حقوقی جنوبگان