محسن عبدالهی - دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
کیوان بهزادی - دانشجوی دکتری حقوق بینالملل دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

نظریه قاعده آمره، نخستین بار در چارچوب کنوانسیون ۱۹۶۹ وین در زمینه حقوق معاهدات وارد حقوق بینالملل موضوعه شد. بر اساس ماده ۵۳ این کنوانسیون، سه شاخص عامبودن قاعده، تخطیناپذیری و شناسایی و پذیرش تخطیناپذیری آن از سوی جامعه بینالملل دولتها در کل خود، شاخصهای شناسایی قاعده آمره هستند. از سوی دیگر، باور به آمرهبودن قاعده منع توسل به زور گسترده است اما سنجش قاعده منع توسل به زور با شاخصهای فوق، نشان میدهد این قاعده را نمیتوان آمره قلمداد نمود چرا که آمرهبودن (یا تخطیناپذیری) آن به اندازه کافی مورد شناسایی و پذیرش دولتها در کل خود قرار نگرفته و همچنین این قاعده به­موجب دفاع مشروع و اقدام نظامی بر مبنای مجوز شورای امنیت به­ترتیب قابل اعتذار و تخطی است. اما در مقابل، قاعده منع تجاوز ،به­واقع تخطیناپذیر و بدون استثناست و آمرهبودن آن به­صورت ضمنی مورد شناسایی و پذیرش دولتها در کل خود قرار گرفته است. بنابراین به نظر میرسد قاعده آمره حقوق بین الملل توسل به زور، قاعده منع تجاوز باشد. 

منع توسل به زور, قاعده آمره, دفاع مشروع, نظام امنیت جمعی, اثبات گرایی