محمود عسگری - دانشجوی دکتری امنیت ملی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

بدون تردید یکی از دغدغههای دولتمردان در بیشتر کشورها، ارتقای توانمندیهای دفاعی است؛ بهگونهای که ضریب دفاعی کشور افزایش یابد، تا موجب بازدارندگی گردد و یا اینکه در صورت وقوع جنگ، ساختار دفاعی، بهترین عملکرد را داشته باشد. روش پژوهش در این مقاله زمینهای موردی با رویکرد کمی و روش تحلیل آن، توصیفی – تحلیلی میباشد و در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی است که چه عواملی بر فرایند دفاع از دیدگاه جامعهشناسی موثر میباشد؟ در راستای پاسخ به این پرسش، نویسنده با استفاده از روش کتابخانهای، منابع معتبر فارسی و انگلیسی را مورد مطالعه قرار داده و اطلاعات لازم را استخراج نموده است. بهمنظور اعتبارسنجی یافتهها، پرسشنامهای محققساخت بین ۵۰ نفر از خبرگان آشنا با مباحث دفاعی - امنیتی و جامعهشناسی کشور بهعنوان نمونه آماری توزیع گردید. یافته کلی پژوهش آن است که «سیاست»، «اقتصاد»، «جغرافیا» و «تاریخ» بر جامعهشناسی دفاع، اثرگذارند، از اینرو تقویت بنیه دفاعی تنها در سرمایهگذاری بر روی سختافزارها و نرمافزارهای دفاعی نیست، بلکه مکمل این فرایند، توجه به وضعیت نیروها و شرایط اجتماعی است؛ همچنین کاربست نتایج بررسیهای جامعهشناسانه دفاع، شالوده و پایههای دفاع کشور را تقویت میکند. یافتههای نگارنده بیانگر آن است که وضعیت مطلوب یا دستکم قابل قبول اقتصاد دفاعی، بالا بودن وفاداری ملی، تعامل مبتنی بر احتیاط و پرهیز از خوشباوری، بالابودن آستانه تحمل و انسجام ملی در کنار برخورداری از ظرفیت خودترمیمی، وجود جامعهپذیری مطلوب، نگاه جامعه به دفاع بهعنوان وظیفهای ملی، ازجمله ویژگیهایی است که جامعه را بهلحاظ دفاعی در شرایط دفاعی مطلوب قرار میدهد. برخورداری نیروهای دفاعی از ویژگیهایی مانند درونیشدن ارزشهایی مانند جنگیدن و دفاع تا پیروزی (مادی یا معنوی)، اطاعتپذیری، همافزایی نیروها و ساختار دفاعی، وجود اراده و روحیه مناسب، میتواند ضامن موفقیت کشور در شرایط دفاعی گردد.

جامعهشناسی دفاع, سرمایه اجتماعی, اقتصاد, نیروهای دفاعی, امنیت