رضا کلهر - دانشگاه جامع امام حسین (ع)
امید پورعلی - دانشکده و پژوهشکده پدافند غیرعامل

پدیده گرد و غبار یکی از زیانبارترین بلایایی است که مشکلات عدیدهای را در مناطق مختلف جهان بهوجود آورده است. وقوع این پدیده در چند سال اخیر، بدون شک یکی از معضلات مهم زیستمحیطی کشور را بهوجود آورده است. ریزگردها همراه با آلایندههای دیگر بیشترین تبعات خطرناک زیستمحیطی را بهوجود میآورند که میتوان به اثرات مخرب آن بر سلامت انسانها، اختلال در زندگی روزمره، کاهش تولیدات دامی و کشاورزی، پوشش گیاهی و تخریب خاک اشاره کرد. در ایران منطقه زابل به شدت تحت تاثیر این پدیده قرار دارد؛ بنابراین، لزوم انجام تحقیقی در زمینه بررسی این اثرات و ارائه راهکارهای مناسب جهت کاهش اثرات آن ضروری به نظر میرسد. هدف از این پژوهش ارائه راهکارهایی بهمنظور کاهش آسیبپذیریهای زیستمحیطی ناشی از ریزگردها در شهرستان زابل بوده است. بدین منظور بعد از معرفی کامل شهرستان زابل تعداد ۳۰ عدد پرسشنامه تهیه و در بین اساتید، دانشجویان مقطع دکتری و کارشناسی ارشد رشته مهندسی محیطزیست، توزیع و در تحلیلهای آماری مورداستفاده قرار گرفت. برای ارزیابی عوامل محیطی دادهها از ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی و برای تعیین راهکارهای مناسب جهت کاهش آسیب بادهای ۱۲۰ روزه از تحلیل SWOT استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که طرح شکایت از کشور افغانستان در مجامع بینالمللی بهمنظور توقف پروژههای سدسازی بر هیرمند در راستای ارتقا امنیت ملی بهعنوان یک مرکز مهم در کشور مهمترین راهبرد بهمنظور کاهش آسیبهای ریزگردهای شهرستان زابل است و بعدازآن به ترتیب کاهش آسیبپذیری زیستی با استفاده از فناوریهای کارآمد آبیاری قطرهای و اعطای تسهیلات ویژه به کشاورزان شهرستان زابل و استان سیستان و بلوچستان بهمنظور استفاده از زمینهای بایر برای کشاورزی، ایجاد مناطق محافظتشده و ممنوعه چرای دام در مناطق مستعد بیابانی شدن در حاشیه غربی شهر و ساخت سکونتگاهها خارج از مسیر حرکت ماسهها منطقه، جز راهبردهای اساسی جهت مقابله با این پدیده میباشند. همچنین در این پژوهش برای وضعیت زیستمحیطی شهر زابل و در راستای مقابله با آسیبهای زیستمحیطی ناشی از ریزگردها مجموعا ۲۰ نقطه قوت، ۳۰ نقطهضعف، ۲۰ فرصت و ۳۰ تهدید برشماری گردید. بر همین اساس و با بهرهگیری از روش SWOT وضعیت زیستمحیطی شهر زابل در مواجهه با طوفانهای گردوغبار در ناحیه تدافعی تعیین و مجموعه راهبردهای زیستمحیطی مناسب با رویکرد تدافعی ارائه گردید.

آسیبپذیری, زابل, محیطزیست, گردوغبار