محمودرضا انوری - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
عطا الله اکبری - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
سمیه آقاجانی - دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی دانشگاه اصفهان

با توجه به تغییر ماهیت جنگها، حمله هوایی، موشکی وسیع در شروع و طول درگیری به تاسیسات کلیدی و خطرزا و حتی نقاط مسکونی، اداری، تجاری، آموزشی، ارزیابی آسیبپذیری شهرها در جنگها و تدوین راهکارهای مناسب برای کاهش آسیبپذیری و خسارات ضروریاست. کاهش آسیبپذیری کاربریهای شهری، جهت تقلیل میزان خسارات با بهرهگیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران، از قبیل پدافند غیرعامل که میتواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها موثر واقع شود، از مهمترین اهدافی است                      که امروزه برنامهریزان و مدیران شهری در صدد اجرای آن در شهرها میباشند. شهر زاهدان بهعنوان محدوده پژوهش تعیین شده        است. دارا بودن مرز مشترک خاکی با کشورهای همسایه و موقعیت راهبردی این شهر باعث شد آسیبپذیری آن از اهمیت خاصی برخوردار باشد. پژوهش حاضر، با هدف شناسایی مراکز کلیدی و خطرزا در شهر زاهدان و بررسی ایمنی فضاهای شهری در سطح شهر زاهدان با توجه به اصول پدافند غیرعامل و شناسایی و از بین بردن عوامل کاهشدهنده ایمنی در سطح شهر انجام گرفته است. در این پژوهش، بعد از شناسایی موقعیت نقاط کلیدی و خطرزای شهری، با استفاده از روش سلسله مراتبی AHP و نرمافزار GIS، وضعیت آسیبپذیری پدافندی شهر زاهدان بر اساس شاخصهای آسیبپذیر، مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس هفت معیار اصلی به همراه زیر معیار بر اساس نظر کارشناسان بهعنوان عناصر و پهنههای مهم شهر زاهدان فهرستبندی شده است. برای امتیازدهی به این معیارها از نرمافزار Super Decision استفاده شده است. نقشه نهایی آسیبپذیری محدوده، از طریق فن همپوشانی نقشهها در محیط نرمافزار ArcMap، در سه پهنه آسیبپذیری کم، آسیبپذیری متوسط و آسیبپذیری زیاد تهیه گردید و در پایان راهبردهایی در زمینه کاهش آسیبپذیری ساختار شهری زاهدان نیز ارائه شد.

شهرزاهدان, پدافند غیرعامل, مراکز کلیدی, مراکز خطرزا, روش سلسله مراتبی, سامانه اطلاعات جغرافیای