غلامرضا جلالی فراهانی - دانشیار علوم دفاعی راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی
محمدصادق بیک پوری - دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی پدافند غیرعامل دانشگاه عالی دفاع ملی

جلوگیری از آسیب در فضای سایبری شامل فرآیندهای پیچیدهای از قبیل تهدید، مجازات، عدم پذیرش، گرفتاری و هنجارها است. هدف این مقاله، روشن کردن برخی از این ابعاد مفهومی و خطمشی استفاده از نظریه بازدارندگی در قلمروی سایبری جمهوری اسلامی ایران است. فرمولبندی راهبرد کارآمدی در عرصه سایبر، نیاز به شناخت عمیقتر ابعاد مختلف بازدارندگی و جلوگیری در دامنه سایبر دارد. تدوین نظریه پایه بازدارندگی در برابر تهدیدات سایبری دشمن در فضای سایبری کشور مستلزم شناخت دقیق حوزه آفندی و پدافندی و تدوین راهبردهایی بر اساس نظریه پایه بازدارندگی در فضای سایبری است که متاسفانه مورد غفلت واقع شده است. مسئله ما در این پژوهش فقدان نظریه مدون برای ایجاد بازدارندگی در فضای سایبری کشور، در رویارویی با تهدیدات سایبری و بهتبع آن شناخت الزامات بازدارندگی در فضای مجازی کشور بر اساس اسناد بالادستی و رویکردهای موجود است به شکلی که در برابر تهدیدات دشمن مقاوم، مستحکم و باقابلیت تداوم کارکردها و درعینحال بتواند به تهدیدات دشمن پاسخ پشیمان کننده بدهد. ایجاد و استفاده از همه ظرفیتهای سایبری (انسانی و فنی) بهمنظور آمادگی برای تطابق و تابآوری (انعطافپذیری) در شرایط متغیر و پویای سایبری یک ضرورت غیرقابلانکار است که ضمن پایداری و تسلط حاکمیتی موجب حفظ و افزایش منافع و اهداف ملی خواهد شد. این موضوع بایستی بهعنوان یک ارزش اساسی و ملی در نظریه بازدارندگی موردتوجه باشد. در شرایط عدم قطعیت و همچنین پویایی فضای سایبری و تهدیدات آن، بهمنظور جلوگیری از شکست بازدارندگی با توجه به چالش شناخت منبع تهدید، به نظر میرسد که نظریه تکاملی برای بهدست آوردن راهبردهای مطلوب، ارجح و پایدار، بروز رسانی و ترمیم مداوم آن است. در این پژوهش بر اساس نظر خبرگان ارتباطات و فناوری اطلاعات و پدافند غیرعامل در دانشگاه و دستگاههای اجرایی، مطلوبیتهای راهبردی بازدارندگی سایبری ( چشمانداز، اهداف کلان، ارزشهای اساسی حاکم، اصول، الزامات در اسناد بالادستی) احصا و در جلسات خبرگی به تایید آنان رسید.

فضای سایبر, بازدارندگی سایبری, تهدیدات سایبری