زمینشیمی و سنگزایی روانههای آلکالیالیوینبازالت کواترنری قزلحصار (شمالخاوری همدان، ایران)

الیوینبازالتهای کواترنری قزلحصار در ۲ کیلومتری جنوبباختری روستای قزلحصار، ۶۰ کیلومتری شمالخاوری شهر همدان و در پهنه زمینشناسی و زمینساختی سنندج-سیرجان رخنمون دارند. این سنگها بهصورت روانههای افقی تیره به ضخامت نزدیک به ۲۰ متر روی نهشتههای کواترنری جای گرفتهاند. فنوکریستهای آنها از الیوین و کلینوپیروکسنهای غالبا شکلدار تشکیل شدهاند. خمیره سنگ دربردارنده شیشه، لوسیت، نفلین و میکرولیتهای پیروکسن است. در این سنگها بافتهای پورفیری، ویتروفیری و گلومروپورفیری رایج هستند. بازالتهای قزلحصار تحتاشباع از سیلیس هستند و سرشت آلکالن دارند. دیوپسید، هماتیت، انورتیت، آلبیت، ارتوکلاز، ±هیپرستن، ±الیوین، ±نفلین و ±کوارتز از کانیهای نورم بازالتهای قزلحصار هستند. در الگوهای بهنجارشده عنصرهای خاکی کمیاب، غنیشدگی از عنصرهای خاکی کمیاب سبک (LREEs) نسبت به عنصرهای خاکی کمیاب سنگین (HREEs) دیده میشود. میزان تفکیک میان عنصرهای خاکی کمیاب سبک و عنصرهای خاکی کمیاب سنگین (۴۳/۴۳- ۰۵/۳۷ LaN/YbN=) آنها کمابیش بالاست. در این سنگها، عنصرهای با قدرت میدان بالا (HFSE) مانند Nb، Ta، Zr، Ti و P و عنصر Rb آنومالی منفی و عنصرهای لیتوفیل بزرگ یون (LILE) مانند Pb و Ba و برخی عنصرهای دیگر مانند Th، La، Ce، Nd و Sm آنومالی مثبت دارند. ویژگیهای زمینشیمیایی روانههای آتشفشانی قزلحصار و پارامترهای عنصرهای کمیاب آنها مانند Nb∆ نشان میدهد ماگمای این سنگها از ذوببخشی درجه پایین یک منبع گوشتهای گارنتدار غنیشده خاستگاه گرفتهاند و فرایند تبلوربخشی در سرشت زمینشیمیایی آنها نقش داشته است. این سنگها ویژگیهای بازالتهای آلکالن درونصفحهای قارهای را دارند.  

Keywords:

آلکالیبازالت , تحتاشباع , ذوببخشی , قزلحصار , همدان , پهنه سنندج- سیرجان