سید محمد علی میربلوکی - دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه یزد
حسین ابویی - دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه یزد
محمدحسین برومند - دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه یزد
جواد پورروستائی اردکانی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یزد

خلافت الهی انسان از منظر فریقین در سه حوزه اصلی بحث برانگیز بوده است که عبارتاند از: ۱. منظور از خلیفه و مستخلف­عنه، ۲. مصداق یا مصادیق خلیفه، ۳.­ شئون مختلف خلیفه. تبیین هرکدام از موارد پیشگفته در مساله خلافت، دارای لوازم و آثار معرفتی است که در ایجاد هندسه معرفتی هر فرد موثر بوده و موضوعات معرفتی دیگر را نیز تحتالشعاع قرار میدهد. از این جهت مساله اصلی در مقاله حاضر، بیان چگونگی ارتباط و تلازم بین بحث خلافت الهی انسان و مساله عصمت انبیا و اولیا (ع) از منظر مفسران و اندیشمندان فریقین است. در این خصوص با استفاده از منابع کتابخانهای و با رویکرد تحلیلیـ تطبیقی، در مییابیم که هرکدام از نحلههای تفسیری، اعم از کلامی، فلسفی و عرفانی، مساله عصمت را نیز مبتنی بر دیدگاه خود نسبت به مساله خلافت انسان در قرآن کریم توضیح دادهاند؛ به عبارت دیگر، مفسرانی که از منظر کلامی به موضوع خلافت انسان نگریستهاند، در تبیین مساله عصمت نیز با استناد به ادله عقلی و نقلی به توضیح آن دست یازیدهاند؛ اما کسانی که مواجهه فلسفی یا عرفانی با این مساله داشتهاند، مساله عصمت و حدود و ثغور آن را نیز بر اساس قواعد عقلی و هستیشناسانه یا بر اساس ذوق عرفانی خویش بیان کردهاند. این پژوهش نشان میدهد حداقل پارهای از موضوعات معرفتی، متاثر از نوع نگاه به مساله خلافت انسان در قرآن کریم است.

انسان, خلیفه الله, تفسیر تطبیقی, لوازم معرفتی, عصمت انبیا و اولیا (ع)