مهین حاجی زاده - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
عبدالاحد غیبی - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
موسی خلیل نژاد - کارشناسارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

تقیه در مذهب شیعه در میان امامان (ع)، عالمان و شاعران شیعه قرن­های نخستین اسلامی، به­منظور رسیدن به اهداف متعالی یا حفظ جان در مواقعیکه حاکم یا عرف مخالف شدید شیعه است، به­کار گرفته میشد. اختناق، فقر و شیعه­زدایی، میتواند از عوامل توجیه­کننده تمسک به تقیه در رابطه با مردم و حکومت تلقی شود و چون هردو شاعر؛ سنایی غزنوی و سید رضی، فارغ از محدوده مکانی، در یک بازه زمانی می­زیسته­اند، تقیه را با توجه به شرایط اجتماعی، سیاسی و خانوادگی خویش بهکار میبرند. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی - تحلیلی، موضوع تقیه را در شعر سنایی غزنوی به­عنوان شاعر پارسیسرای شیعه و شعر سید رضی بهمنزله شاعر شیعه عرب با رویکرد تطبیقی بررسی کند. هرچند دو شاعر شیعه­مذهب هم­عصر، قاعده تقیه را وسیلهای برای دفاع از آرمان­های شیعه و رسیدن به اهداف خویش در آثارشان بهکار بردهاند، ولی با توجه به اینکه سید رضی، شاعری سیاسی و علوی است؛ از این­رو، تقیه را در شعر خویش بهمثابه ابزاری درراستای رسیدن به بالاترین قدرت سیاسی و مذهبی شیعه که همان ایجاد حکومت علوی به­وسیله خویش است، استفاده میکند، حال آنکه سنایی غزنوی، این قاعده را با توجه به رعایت حال عرف جامعه، حکومت و اختناقی که ناشی از شیعه­هراسی وجود داشته است، درراستای تبیین امامت ائمه (ع) بهکار گرفته است

ادبیات تطبیقی, تقیه, شعر فارسی, شعر عربی, سنایی, سید رضی