بررسی استعاره های مفهومی خشم در قران کریم: نظریه های عصب-زیستی و کنش مفهومی

 دو گونه رویکرد برای بازنمایی هیجان در مغز وجود دارد: نخست، نظریه عصب ـ زیستی و دوم، نظریه کنش مفهومی هیجان. در نظریه عصب ـ زیستی، هیجانهای اصلی با مجموعهای از شبکههای منسجم درونمغزی برانگیخته میشوند که همانندی ساختی با دیگر حیوانات دارند؛ این شبکهها به شبکههای ذاتی معروف اند. با این وجود، در نظریه کنش مفهومی هیجان، هر هیجان حالتی مغزی است که از تعامل حوزه خاص و عام مغز با دیگر شبکههای کنترل شناختی، سیستمهای عصبی و پیوندهای مغزی شکل میگیرد. از این رو، پژوهش حاضر با ماهیتی کیفی و به روش توصیفی ـ تحلیلی است، در پی شناخت بخشهای فعال قشر مخ در هنگام درک مفاهیم نیرو و حرکت در قالب استعاره با مفهوم خشم است. به این منظور، ۸۰ استعاره مفهومی حوزه نیرو و حرکت در قرآن کریم با رویکرد شناختی به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده، گردآوری شده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که واژههای نیرویی و حرکتی خشم همچون لعن، غضب، کظم، سخط، غیظ، تغیظ، غائظ و مغاضبه به عنوان حوزههای مبدا، در درک استعاری حوزههای مقصد مانند کفر، خواری، مسکنت، سقوط، خلف وعده، جایگاه پست، بشارت، صبر، نیکوکاری، بخشش، اعمال، انذار، نذیر، توبه، جهنم، برانگیختن، هیجان سازی، ظلم به نفس، نفرین و عذاب نقش دارند. همچنین مشخص شد که ناحیههای مختلف قشر مخ در هنگام پردازش خشم با واسطه پاسخهای متفاوت فعال میشوند. یافتهها نشان میدهند که درهنگام رویارویی با هیجان خشم، بازخوردها و واکنشهای گوناگونی بازنمایی میشوند که برگرفته از تعاملهای نواحی، شبکهها و پیوندهای متعدد عصبی در مغز است و در نهایت نظریه کنش مفهومی تایید میشود. افزون بر این، بررسی دادههای پژوهش نشان میدهد که مفهومسازی خشم در قران گذرا و  بافت ـ محور است.   

Keywords:

قرآن , نظریه هیجان اصلی , نظریه کنش مفهومی , استعاره مفهومی , هیجان خشم