خدیجه طاهری - دانشجوی دکتری زبانشناسی، گروه زبانشناسی واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران؛
حبیب گوهری - دکترای تخصصی زبانشناسی، استادیار گروه زبانشناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

در حالت بی­نشان، نهاد جمله آغازگر به شمار میآید و در حالت نشاندار، سازههای دیگری مانند گروه اسمی غیر نهادی، گروه حرف اضافه­ای و موارد مشابه ممکن است بر اثر فرایند پیشایندسازی به صورت آغازگر نشاندار نمایان شوند. بر این مبنا، هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت اطلاعی و مقوله نحوی سازه­های آغازگر (نشاندار و بی­نشان) در زبان فارسی است. پژوهش حاضر را می­توان پیکره­ای-توصیفی به شمار آورد که داده­ های آن از دو پیکره زبانی فیلم سینمائی و گزارش فوتبال استخراج می­شوند. پرینس (Prince, ۱۹۹۲)، وارد و بیرنر (Ward & Birner, ۲۰۰۴) و هالیدی و ماتیسن (Halliday & Matthiessen, ۲۰۰۴) به عنوان چارچوب نظری مورد استناد قرار گرفتهاند. داده ­ها با استفاده از نرم افزار اس­پی­اس­اس (نسخه ۲۳) تجزیه و تحلیل شدهاند. مقایسه انطباق آغازگر با نهاد در هردو پیکره نمایانگر آن بود که میزان انطباق این­دو در پیکره فیلم نسبت به پیکره فوتبال بیشتر است. همچنین، یافتهها نشان داد که از جنبه اطلاعی و در پیکره گزارش ورزشی، آغازگرهای بی­نشان (نهاد) اغلب از جنبه کلامی استنباطی و از دیدگاه شنونده نو هستند، در حالیکه در پیکره فیلم، آغازگرها اغلب از جنبه کلامی و شنونده هر دو کهنه هستند. در پیوند با سازه ­های پیشایندشده (آغازگر نشاندار) یافتهها نشان داد که این سازهها از جنبه کلامی، بیشتر استنباطی (کهنه) و از دیدگاه شنونده نو هستند، در حالی که در پیکره فیلم این سازهها اغلب از جنبه کلامی (و حتی شنونده) نو هستند. همچنین، در هردو پیکره گروه اسمی و گروه حرف اضافه­ ای پرتکرارترین سازه­ هایی هستند که جملهها با آنها آغاز می­شوند.

آغازگر, نهاد, ساختاطلاع, اطلاع نو, اطلاع کهنه, مطالعه پیکرهای