محمد رضا آقایی
نصرالله نظری

شکلگیری جامعه مطلوب قرآنی یا به تعبیری دیگر طراحی نظام اسلامی، به شکلگیری نظام فرهنگی مطلوب منوط است تا بتوان از طریق اعمال کارکردهای آن، نحوه تعامل و رفتار را در نظامهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مشخص و نظارت نمود. بر این اساس در نوشتار حاضر کوشششده با استخراج مبانی هستیشناختی، معرفتشناختی و انسانشناختی اسلام، ساختار نظام فرهنگی مطلوب طراحی گردد. برای استخراج مبانی هستیشناختی مقولههای «خداگرایی»، «اصل قاعدهمندی عالم» و «چند علتی دانستن پدیدههای طبیعی» اشاره میشود و برای معرفتشناسی منابع (عقل، وحی، شهود و طبیعت) و ابزارهای شناخت (حس، عقل گروی ترکیبی) مد نظر قرآن توضیح داده شده و در نهایت انسانشناسی اسلام با «مختار و آزاد بودن انسان»، «متاله بودن انسان»، «عقلانی بودن انسان» و «اصالت دار بودن فرد و جامعه» تبیین گردیده است. همچنین در این نوشتار، برای طراحی ساختار نظام فرهنگی، نظام باورها و اهداف مشترک انسانی، نظام ارزشی مشترک و نظام هنجاری مشترک مد نظر اسلام بر اساس روش تحلیل محتوای متون، ذیل مبحث عناصر نظام فرهنگی بررسی شده و با تکیه بر نتیجه آن، دیدگاه قرآن کریم ارائه گردیده است.

قرآن, مبانی, ساختار فرهنگ, نظام فرهنگی, نظام اجتماعی