لیلا کردبچه - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
حسین آقاحسینی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
سیدمرتضی هاشمی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

هنجارگریزی از زبان معیار، انحراف از قوانین حاکم بر همنشینی واژهها، افزودن قاعدههایی به برونه زبان معیار، بههمریختن نحو جملهها و دخلوتصرف در ساختمان دستوری زبان معمول و متعارف، مجموعه روشهایی است که اغلب شاعران برای برجستهسازی زبان از آن بهره میبرند. این برجستهسازیها بهشکل هنجارگریزیهایی صورت میگیرد که خود انواع گوناگونی دارد؛ چون هنجارگریزی نحوی، که کاربردهای خاص صفت، زیرمجموعه آن قرار میگیرد. صفت که نقشی فرعی در ساختمان جمله دارد، بهدلیل انعطافپذیری بالا، همواره بستر مناسبی برای دخلوتصرف شاعران بوده و هنجارشکنیهای شاعران در این حوزه، بهویژه در شعر معاصر، تنوعی چشمگیر در کاربرد صفات ایجاد کرده است.در این پژوهش، با بررسی گونههای انحراف از قوانین حاکم بر کاربرد انواع صفت در شعر معاصر، به اهمیت صفتدر هنجارگریزی پرداختیم. افزون بر آن، نقش صفت را نیز در غنای دستاوردهای زبانی شعر فارسی بررسی کردیم، و همچنین نشان دادیم که اغلب گونههای هنجارگریزی در ساختمان صفات، در ادبیات قدیم ـ اعم از نظم و نثر ـ سابقه دارد و این نوع دخلوتصرفها، عملا رویکردی به سازههای زبانی کهن محسوب میشود.

زبان معیار, زبان شعر, هنجارگریزی, هنجارگریزی نحوی, صفت