فخری زارعی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
سیدکاظم موسوی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
غلامحسین مددی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

کنشها و واکنشهای دفاعی در برابر فشارهای روانی همواره از موضوعات مشترک روانشناسی و ادبیات بوده است. در این زمینه، داستان یکی از بهترین جایگاهها برای شناخت و ارائه این کنشها و واکنشهاست و میتواند جلوهگاه پژوهشهای میانرشتهای از جمله در حوزههای روانشناسی و داستانپردازی باشد. در شاهنامه فردوسی، به دلیل تعدد و تعامل شخصیتها و گوناگونی حوادث، میتوان شاهد بسیاری از رفتارها و مکانیسمهای دفاعی در برابر عوامل گوناگون بود. داستان فرود، در این میان، صحنه مناسبی است که جنبههای مختلف شخصیتی را ارائه میکند. در این داستان، انواع کشمکشهای درونی، اجتماعی، ذهنی، گفتاری و جسمانی مشهود است. بسیاری از حوادث آن نتیجه کشمکش روانی و عاطفی و مکانیسمهای دفاعی است. مشاهده مکانیسمهای دفاعی از جمله مکانیسم اعتراض ناهشیار طوس، مکانیسم دلیلتراشی، پرخاشگری و انزواطلبی کیخسرو و گیو، مکانیسم جبران طوس و جریره و واکنش معکوس تژاو این داستان را درخور توجه میسازد. بررسی و ریشهیابی این واکنشها میتواند، با نشان دادن ژرفساختی عمیق از داستان، امکان برداشتهای روانکاوانه را فراهم آورد.

فردوسی, شاهنامه, داستان فرود, کشمکش, مکانیسم دفاعی