خدابخش اسداللهی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
ولی علی منش - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

در سطح فرم اشعار بیدل دهلوی، عناصر متعددی زبان را نامالوف کرده­ و منجر به هنجارگریزی شده­ است. «وابسته­های خاص عددی» از مهمترین این عناصر است که دریافت معنی را نیز دشوار کرده است. وابسته­های خاص عددی کلماتی هستند که در محور همنشینی زبان، هنگامی که با معدود رابطه معنایی برقرار می­کنند، از هنجار عادی و متعارف زبان خارج می­شوند. در زبان اشعار بیدل دهلوی، برجسته­ترین و نامدارترین شاعر سبک هندی، وابستههای خاص عددی با بسامد بالا و به صورت گسترده تبلور یافته است. در این مقاله، روابط معنایی وابسته­های خاص عددی و معدود در زبان اشعار بیدل با توجه به «هنجارگریزی معنایی» بررسی و تبیین شده­ است. وابسته­های خاص ابتدا در چهار الگوی «عدد، وابسته مادی و معدود مادی»، «عدد، وابسته مادی و معدود انتزاعی»، «عدد، وابسته انتزاعی و معدود مادی» و «عدد، وابسته انتزاعی و معدود انتزاعی»، طبقهبندی شده، سپس انواع روابط معنایی در هر الگو به طور مجزا بیان شده است. نتیجه پژوهش بیانگر این است که میان وابسته­های خاص و معدود انواع روابط معنایی ظرف، تشبیه، تضاد، زمان و ... وجود دارد وابسته های عددی، برای بیان اندیشه ای خاص و ایجاد تخیل بیشتر، برخلاف هنجار معمول در محور همنشینی زبان به کار رفته اند.

بیدل دهلوی, هنجارگریزی معنایی, وابستههای خاص عددی, روابط معنایی