ایوب انصاری - مربی زبانشناسی همگانی دانشگاه پیام نور تهران
علیرضا شانظری - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج
سید علی سراج - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران

هدف از این پژوهش مطالعه چارچوب فکری-صوری دیوان پروین اعتصامی با تکیه بر اصول یکی از شاخه­های زبان­شناسی است. زبانشناسی، مطالعه علمی و بررسی متنی و گفتمانی زبان است و همچون سایر علوم تقسیمات و انشعاباتی یافته که زبانشناسی کلان نیز یکی از این شاخههاست. در این نوع بررسیها، متن از لحاظ روابط فراجمله­ای مطالعه می­شود، و از این طریق، روابط میان بخشهای تشکیل­دهنده یک متن، و ساخت کلان (بافتار) متن مشخص میگردد. در تحقیق حاضر، از الگوی وودبری (۱۹۸۷) – خان­زاده امیری (۱۳۷۹) استفاده شده و روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیل محتوای کمی است. به طور کلی، تجزیه و تحلیل حکایات در سطح ساخت کلان نشان داده است که در ساخت کلان دیوان پروین اعتصامی چارچوب ارائه­شده در الگوی مذکور قابل­تشخــیص است که البـــته برای تکمیل آن، تغیـــیرات و اصلاحــاتی نیز صورت گرفته است. از نتایج به­دست­آمده در این بررسی مشخص شد که سازه پندواندرز در دیوان پروین اعتصامی محوریت دارد. از مجموع ۶۸۲۴ مصراع بررسی­شده ۲۷۲۸ مصراع به سازه پندواندرز اختصــاص دارد که ۹۷/۳۹ درصد از کل مصراعها را شامل میشود. بنا براین سازه پندواندرز، سازه محوری و اصلی در ساخت کلان دیوان پروین اعتصامی تلقی میشود که این موضوع خود نشان­دهنده ماهیت تعلیمی اثر مذکور است.  

ساخت کلان, الگوی وودبری (۱۹۸۷, نقل شده در فب, ۱۹۹۷) -خان­زاده امیری (۱۳۷۹), دیوان پروین اعتصامی, زبانشناسی صورت­گرا