محمود خونمری - استادیار معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
عباس بخشنده بالی - استادیار معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

یکی از مسائلی که برخی اندیشمندان در تفسیر آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار داده اند، تاویل است. به دلیل کاربرد متعدد واژه تاویل در این کتاب مقدس، بابی در این مورد در آثار اندیشمندان مسلمان گشوده شد که اشتراکات و افتراقاتی به چشم میخورد. یکی از اندیشمندان اسلامی که با ترجمه و شرح آثار ارسطو تاثیر فراوانی در مغرب زمین گذاشته ابن رشد است. وی که به قلم فرسایی در پاسخ به غزالی مشهور است توانست خردورزی در متون مقدس را از راههای گوناگون مانند عقل و نصوص دینی مطرح نموده و یکی از نمونههای آن را تاویلات دینی معرفی میکند. در همان منطقه و مدتی اندک پس از ابن رشد، ابن عربی که اندیشههایی بس عمیق و بنیادین در عرفان مطرح میکند نیز به تاویلات دینی توجه میکند. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است اندیشههای ابن رشد و ابن عربی درباره بایستههای اهل تاویل را مورد بررسی قرار دهد. یافتههای بحث عبارت از اشتراک دیدگاه ابن رشد و ابن عربی درباره توجه به باطن برخی متون دینی که به واسطه اهل تاویل شکل میگیرد. اختلافاتی که در روش عقلی و شهودی آنان در تاویل وجود دارد. ابن رشد به فیلسوف به عنوان اهل تاویل اشاره دارد و ابن عربی به عارف به عنوان مصداقی جامع برای تاویل نمودن توجه میکند.

ابن ‏رشد, ابن ‏عربی, تاویلات دینی, عقل, شهود