واکاوی نگارههای خورشید در نقوش فرش ترنج خورشیدی فراهان

بیان مسئله: هریک از فرشهای مناطق مختلف ایران میتوانند در پس نقوش خود حامل پیام، مفهوم و یا نمادی باشند که کشف آن بر فهم اصالت و اثبات ارزشهای تاریخی، فرهنگی و آیینی نقوش فرش ایران تاکید خواهد کرد. فرشهای استان مرکزی از جمله فرشهای مشهور ایران هستند و یکی از فرشهای اصیل این استان، فرش «ترنج خورشیدی فراهان» است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.هدف پژوهش: معرفی فرش ترنج خورشیدی فراهان و واکاوی نمادهای خورشیدی در این قالی و کشف ارتباط مفهومی و نسبت ویژه آن با تقدس خورشید است.روش پژوهش: در جستوجوی این ارتباط مفهومی، در این پژوهش که از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی است، با گذری بر پیشینه فرهنگی-تاریخی زادگاه این فرش یعنی کهندیار فراهان، به شناخت جایگاه خورشید در آیین و فرهنگ گذشته این سرزمین پرداخته میشود. سپس نمونههایی که به روش هدفمند معیاری از اسناد کتابخانهای و اینترنتی گردآوری شدهاند برمبنای ساختار و عناصر شاخص بصری، در سه گروه «اصلی»، «گلداندار» و «واگیرهای» تقسیم شده است. نتیجهگیری: در جستوجوی نگارههای خورشیدی در این سه گروه، به عناصری چون «گلدرخت سهشاخه»، «خورشیدخانم»، «نیلوفر آبی»، «گل خورشیدی هندسی» و ... دست یافته میشود که در چهار بخش نمودهای «انسانی»، «جانوری»، «گیاهی» و «تجریدی» جای میگیرند. در نهایت به اعتبار تعدد و تنوع کاربست نگارههای خورشیدی در انواع این قالی و ارتباط مفهومی آنها با خورشید، نقوش این قالی میتواند حکایت از تقدس خورشید در گذشته این سرزمین همانند دیگر مناطق ایران و تجلی آن بر فرش ترنج خورشیدی فراهان داشته باشد.

Keywords:

فرش , فراهان , نمادهای خورشید , ترنج خورشیدی