حمید بلالی - دانشیار، اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
فاطمه یوسفی - دانشآموخته کارشناسی ارشد اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
رضا موحدی - دانشیار، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

یکی از کارآمدترین و موثرترین راهکارهای موجود برای مدیریت تقاضای آب، توجه به جنبههای اقتصادی از جمله ایجاد و توسعه بازارهای آب است. عوامل متعددی در ایجاد و توسعه بازار آب تاثیرگذار هستند. وجود ساختار فنی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی مناسب برای تشکیل بازار آب بسیار ضروری است. هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر ایجاد و توسعه بازار آب در دشت همدان- بهار و ارائه مدل عاملهای موثر بر بازار آب است. این پژوهش از لحاظ رویکرد، کمی و از لحاظ هدف، کاربردی است. همچنین روش گردآوری دادهها از نوع میدانی و از نظر ماهیت و روش جز مطالعات توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل کشاورزان دارای کشت آبی در دشت همدان- بهار(۳۰۴۸N=) است. آمار و اطلاعات پژوهش در قالب پرسشنامه محقق ساخته در سال ۱۳۹۷ جمعآوری شد. حجم نمونه جامعه آماری کشاورزان براساس فرمول کوکران ۲۴۰ نفر محاسبه شد. برای بررسی پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و رقم آن معادل ۹۱/۰ به دست آمد. براساس نتایج تحقیق از میان مولفههای حقوقی و قانونی موثر بر ایجاد و توسعه بازار آب، عوامل صدور مجوز برای حقابهداران، حقوق قابل مبادله آب، رفع تعارضات قانونی و به رسمیت شناختن بازار آب به عنوان مهمترین عامل شناخته شدند. همچنین عاملهای نصب کنتورهای هوشمند و سازوکار تحویل حجمی آب بهعنوان عوامل فنی- کشاورزی، قیمت مناسب و عادلانه برای آب و سرمایهگذاری در زیرساختهای مهار، توزیع و انتقال آب بهعنوان عاملهای اقتصادی و عوامل مشارکت مردمی و تشکیل شوراهای حل اختلاف مردمی بهعنوان عاملهای اجتماعی از جمله مهمترین عوامل موثر بر ایجاد و توسعه بازار آب معرفی شدند.

بازار آب, مولفههای اقتصادی, مولفه های حقوقی, دشت همدان- بهار