جهانگیر عابدی کوپایی - استاد گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان،
سیدفرهاد موسوی - استاد دانشکده عمران، دانشگاه سمنان
مهسا رحمانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

     یکی از روش­های تعیین تبخیر و تعرق روش سطح شار صفر است که بر اساس رطوبت و مکش موجود در خاک، تبخیر و تعرق را تخمین می­زند. از این روش در اندازه­گیری و تخمین مقدار تبخیر، تبخیر و تعرق و تغذیه آب زیرزمینی استفاده می­شود. در این تحقیق که در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد، از انواع مالچ­های چوبی، سنگی و تراشه­های لاستیکی با ضخامت­های ۵/۲ و ۵ سانتی­متر در مقایسه با چمن و خاک بدون پوشش به منظور تاثیر در میزان تبخیر و تعرق از پروفیل خاک توسط مدل مزرعه ای سطح شار صفر، به صورت طرح فاکتوریل (۳۸) در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی که فاکتور اول شامل انواع مالچ، چمن و تیمار بدون پوشش و فاکتور دوم عمق خاک بود استفاده شد. مدت انجام آزمایش­های مزرعه­ای ۴۴ روز بود و همچنین نتایج روش مذکور در مقایسه با مدل­های کامپیوتری  Ref-ETو OPTIWAT مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد عمقی که سطح شار صفر در آن تشکیل می­گردد در حضور مالچ­های مختلف متفاوت است. بیشترین عمق سطح شار صفر در کرت بدون پوشش در ۳۸ سانتی­متری از سطح خاک و کمترین عمق در ۳۲ سانتی­متری از سطح خاک در کرتی تشکیل گردید که پوشش سنگی به ضخامت پنج سانتی­متر داشت. طبق معادله­های روش سطح شار صفر، در طول آزمایش، کرتی که بدون پوشش بود بیشترین میزان تبخیر و تعرق (۱۷۸ میلی­متر) را داشت و پس از آن به ترتیب چمن، مالچ چوبی به ضخامت ۵ سانتی­متر، مالچ لاستیکی به ضخامت ۵ سانتی­متر ، مالچ لاستیکی به ضخامت ۵/۲ سانتی­متر ، مالچ سنگی به ضخامت ۵/۲ سانتی­متر ، مالچ چوبی به ضخامت ۵/۲ سانتی­متر و مالچ سنگی به ضخامت ۵ سانتی­متر بیشترین میزان تبخیر و تعرق را داشتند. نتایج مقایسه روش سطح شار صفر  با دو مدل Ref-ET و OPTIWAT نیز نشان داد که مقدار تبخیر و تعرق به دست آمده در کرت بدون پوشش توسط روش سطح شار صفر (۱۷۸ میلی­متر) که در آن از پارامترهای خاک استفاده شده، با نتایج مدلهای Ref-ET و  OPTIWAT که از پارامترهای هواشناسی در آنها استفاده گردیده، تفاوت دارد. در مدل Ref-ET میزان تبخیر و تعرق به دست آمده توسط روش بلانی- کریدل اصلاح شده (۱۵۹میلی­متر) و در مدل OPTIWAT روش جنسن- هیز اصلاح شده (۴/۱۶۱ میلی­متر) نزدیک­ترین مقدار به تبخیر و تعرق محاسبه شده توسط روش سطح شار صفر را داشتند.

تبخیر, تعرق, سطح شار صفر, مالچ