سمیرا ابوالقاسمی - دانشجوی دکتری، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران،کرج، ایران
روحانگیز نادری - استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران،کرج، ایران
محمدرضا فتاحی مقدم - استاد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

بنفشه یکی از مهم­ترین گیاهان زینتی و دارویی محسوب می­شود که در بیشتر نقاط ایران به صورت خودرو رویش دارد. بنابراین شناسایی و ارزیابی خصوصیات بنفشه بومی ایران حایز اهمیت می­باشد. هشت جمعیت بنفشه از استان­های البرز، مازندران، کرمانشاه، اردبیل و همدان جمع­آوری شد و ۳۷ ویژگی کمی و کیفی آن­ها مورد سنجش قرار گرفت. نتایج تجزیه همبستگی ویژگی­های مورد مطالعه، وجود همبستگی­های مثبت و منفی معنی­دار بین برخی ویژگی­های مهم مانند ویژگی طول پهنک از ابتدا تا پهن­ترین بخش آن و عمق سینوس پهنک برگ (۹۱۱/۰=r)، تعداد شرابه گوشوارک و تعداد شرابه­های غده­دار گوشوارک (۹۱۴/۰=r)، زاویه نوک برگ با رنگ مهمیز (۷۴۶/۰=r)، زاویه سینوس پهنک برگ با نسبت طول به پهنای پهنک برگ (۸۵۴/۰=r)، طول گل(طول گلبرگ قدامی به همراه مهمیز) با تعداد بریدگی­های حاشیه برگ (۶۸۶/۰=r)، عرض سینوس برگ با طول کاسبرگ قدامی (۷۲۶/۰=r)، را نشان داد. بر اساس تجزیه به عامل­ها، صفات در ۶ گروه عاملی قرار گرفتند که مجموعا ۶۲/۸۹ درصد از کل تغییرات را توجیه نمودند. در تجزیه کلاستر توده ها در فاصله ۱۰ به سه گروه تقسیم شدند و از عوامل مهم تفکیک کلاسترها ویژگی­های رنگ گل، اندازه گل، شکل گوشوارک و تعداد شرابه­های روی گوشوارک بودند. نتایج نشان داد بنفشه­هایی با گل­های بزرگتر مانند جمعیت­های کرمانشاه و چالوس، بنفشه­هایی با استولون­های طویل همراه با جوانه­های زایا مانند جمعیت سیسنگان و همچنین بنفشه­هایی با برگ­های بزرگ در جمعیت کرمانشاه و واریان، برای مصارف دارویی و زینتی قابل استفاده هستند.

تجزیه عامل, تجزیه کلاستر, تنوع ژنتیکی, ویژگیهای ریختشناسی, ‏Viola spp.‎