آرزو عبیدی - کارشناسی ارشد گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
ابراهیم زینلی - دانشیار گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
افشین سلطانی - استاد گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عبدالرضا قرنجیکی - استادیار، موسسه تحقیقات پنبه کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان

در سال­های اخیر، مطالعه تنوع ژنوتیپی برای کارایی استفاده از عناصر غذایی، توجه محققین در سراسر جهان را به خود جلب کرده است. در این راستا، تغییرات کارایی استفاده از نیتروژن، فسفر و پتاسیم در شش گونه زراعی و هرز (گندم دوروم، جو معمولی، جو لخت، چاودم، یولاف وحشی و علف­خونی)، در سال زراعی ۹۵-۹۴ در آزمایشی گلدانی بهصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار، در دانشگاه علوم کشاورزی گرگان بررسی شد.آزمایش در دو شرایط عدم مصرف و مصرف کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم به­مقدار مطلوبو اندازه­گیری غلظت عناصر و ماده خشک در مراحل ساقه­رفتن، گرده­افشانی و رسیدگی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان­دهنده تاثیر معنی­دار فاکتورهای آزمایش بر شاخص کارآیی (نسبت ماده خشک به عنصر تجمع­یافته در بوته)، نسبت کارآیی عناصر (نسبت ماده خشک در شاهد به ماده خشک در کوددهی) و شاخص برداشت عناصر (نسبت مقدار عنصر تجمع یافته در دانه به مقدار عنصر در کل ماده خشک) و عدم وجود اثرات متقابل معنی­دار بین آن­ها برای صفات مورد بررسی در هر سه مرحله بود. همچنین، نتایج حاکی از کاهش معنی­دار صفات یاد شده در نتیجه مصرف کودهای شیمیایی بود. با توجه به نتایج این مطالعه، ارزیابی کارایی عناصر در مراحل اولیه رشد برای مقایسه یا غربال ژنوتیپ­ها کافی نیست و باید در مراحل پیشرفته­تر رشد، به­ویژه رسیدگی انجام شود. همچنین، با توجه به تنوع چشمگیر بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه از نظر شاخص­های کارایی عناصر، انجام مطالعات مفصل­تر در زمینه تنوع ژنوتیپی برای شناسایی صفات مرتبط با کارایی عناصر معدنی مفید به­نظر می­رسد.

شاخص برداشت عناصر, شاخص کارآیی عناصر, عناصر پرمصرف, مراحل رشد, نسبت کارآیی عناصر