رهیافت باستان شناسی چشمانداز به منظور تبیین الگوی استقراری و فرهنگی حوضه کشفرود(دشت مشهد) از دوره نوسنگی تا مفرغ میانی

منظر فرهنگی پس از مطرح شدن برای اولینبار در سال ۱۹۲۰ در علوم بسیاری بکار رفت و در باستان شناسی، باستان شناسی چشم انداز را پدید آورد. رودخانه کشفرود اصلیترین شریان حیاتی و منبع آب دشت مشهد محسوب میشود، از اینرو حوزه کشفرود بدلیل وجود آثاری از دوره پارینه سنگی قدیم، به عنوان قدیمیترین حوزه و چشمانداز فرهنگی ایران، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. این منطقه بهدلیل قرارگیری در میان سه حوضه فرهنگی جنوبغرب آسیای مرکزی، فلات مرکزی ایران و شمالشرق ایران، دارای موقعیت استراتژیک خاصی از نظر فرهنگی است که اغلب دورههای فرهنگی این منطقه بهجز دوره پارینه سنگی، تا دهه اخیر ناشناخته بوده است. به همین جهت مطالعه عوامل موثر در شکل گیری و ظهور استقرارهای پیش ازتاریخ منطقه و همچنین بررسی چشمانداز آن جهت تبیین جدول گاهنگاری و شاخصههای فرهنگی منطقه، ضروری است. با این حال درک مدل پراکنش و عوامل موثر در شکلگیری استقرارهای پیشازتاریخ حوضه کشفرود(دشت مشهد) همچنین چیستی شاخصههای فرهنگی منطقه و در نهایت تبیین مولفههای مشترک با محوطههای هم افق در سرزمینهای همجوار اصلیترین پرسشهای پژوهش هستند. بنیان پژوهش حاضر، بررسی چشمانداز فرهنگی و جغرافیایی ادوار پیش ازتاریخ حوضه کشفرود در محدوده دشت مشهد، از دوره نوسنگی تا مفرغ میانی با تاکید بر وابستگی استقرارها به رودخانه کشفرود است که با ایجاد اکوسیستمی بارور و ایجاد بستری حاصلخیز، استقرارهای بشری را در حاشیه خود جذب کرده است. نتایج پژوهش نشان میدهد شرایط زیست محیطی مناسب و ساختار اکولوژیک منطقه جهت ارتباطات درون و برون منطقهای، سبب شکلگیری و ظهور سیستمهای زیستگاهی با هدف استفاده از منابع محیطی، از دوره پارینه سنگی تا به امروز در منطقه شده و دارای مولفههای فرهنگی مشترکی با حوزههای جنوب ترکمنستان، شمال شرق ایران و فلات مرکزی ایران میباشد.

Keywords:

Khorasan , Mashhad plain , Kashfarud , landscape archeology , prehistoric settlements , settlement patterns , خراسان , دشت مشهد , کشفرود , باستانشناسی چشم انداز , استقرارهای پیش ازتاریخ , الگوهای استقراری